Ovqat ratsionini tuzish

Gavda vaznining 1 kg massasi hisobiga 1 soatda sarflanadigan energiya miqdori
(asosiy almashinuv energiyasi ham shunga kiradi)
11-jadval

Odamning faoliyati	Kkal	Odamning faoliyati	Kkal
Uxlaganda Yotib dam olganda Turgan holda dam olishda Tikka turganda Yuvinishda Kiyinish va yechinishda . Uy ishlarini bajarishda kitob o‘qishda Ma’ruza eshitishda Erkin gimnastikada Sport gimnastikasida Suzishda. Akademik qayiqda eshkak eshishda Kanoda eshkak eshishda Velosipedda yurish Velosiped sporti mashqida Velosiped sporti muso- Baqasida	0,93 0,10 1,37 1,30 1,50 1,69 3,44 1,50 1,50 5,07 7,68 7,14 6,60 7,33 7,73 12,00 16,2	Laboratoriya ishlarini bajarishda O‘tin arralashda Qo‘l bilan kir yuvishda Yurganda (6 km soat) Yurganda (8 km soat) Yugurishda (12 km soat) Yugurishda (8 km soat) Yugurishda (mashq qilish) Yengil atletikada Kurashda Bilyard o‘ynashda Otishda Chavandozlikda (erkin yurganda) Chavandozlikda (cho‘ptir- ganda) Sport tennisi o‘yinida Dushga tushganda	2,16-6,86 3,10 4,78 9,30 10,75 9,00 12,10 7,86 12,30 2,30 5,40 3,70 5,20 4,50 3,57

4 – bosqich. Oziq moddalarni kasbiy guruhlarga va yoshga bog‘liqligi.

12-jadval
Katta yoshdgilarning bir kecha-kunduzda is’temol qiladigan oziqa moddalari

Guruh	Oziqa moddalar gr								Moddalarning energetik qiymati
	Oqsillar		Lipidlar (yog‘)			Uglevodlar		Umumiy		hayvon oqsili
	umumiy	hay. oqsili		umumiy	hay. yog‘i
I	109	67		106	91		433		3208		1211
II	122	72		116	95		491		3582		1287
III	141	82		134	108		558		4112		1449
IV	163	94		153	121		631		4678		1641
o‘rta qiy.	134	79		127	103		528		3895		1397

13-jadval
O‘smirlarning bir kecha-kunduz davomida is’temol qiladigan
oziqa moddalari normasi

№	Oziqa moddalar gr	6 oy-1yosh			1 yosh-3yosh			3 yosh-7yosh		7 yosh-11yosh		11 yosh-15yosh			15 yosh-17yosh
		umum.	hay	umum.		hay	umum.		hay	umum.	hay		umum.	hay.		umum.	hay.
I	Oqsil	25	21	48		39	68		48	78	50		98	56		119	72
II	Lipid	25	25	51		50	65		61	81	72		86	75		99	84
III	Uglevod	109	–	157		–	241		–	297	–		424	–		471	–
IV	Kollariya	782	396	1315		727	1871		855	2291	966		2970	1031		3340	1181

5 – bosqich. Ovqat moddalarning kimyoviy tarkibi va kalloriya miqdoriga qarab mahsulotlarni istemol qilish talab etiladi, ushbu jadvalda 100 gr mahsulotda moddalar tarkibi va energetik quvvati keltirib o‘tilgan.

14-jadval.

Ovqat mahsulotlari	O‘lchov birligi (gr)	Oqsillar	Lipidlar	Karbon suvlar	Kaloriyasi
Oq non	100	7,35	0,39	47,13	227
Qora non	100	5,27	0,51	38,0	182,2
Oq un	100	9,4	1,0	70,6	337
Kartoshka uni	100	0,70	–	73,2	303
Guruch	100	5,32	0,72	74,54	334,4
Kartoshka	100	1,10	0,12	13,99	63,0
Lavlagi	100	0,61	0,06	6,42	29,30
Karam	100	1,07	0,24	2,95	18,7
Sabzi	100	0,56	0,15	5,71	27,1
Shalg‘om	100	0,61	0,12	4,71	22,9
Gul karam	100	1,27	0,24	3,17	20,4
Bodring	100	0,71	0,1	1,81	11,3
Pamidor	100	0,71	0,17	3,81	20,1
Tomat	5,0	0,3	–	0,19	0,91
Piyoz	10	0,14	–	1,78	7,82
Sabzavotlar	100	0,82	0,17	4,82	24,6
Qand	100	–	–	94,04	385,6
Asal	100	1,42	–	78,89	315,0
Go‘sht	100	15,95	3,10	–	94,2
Baliq	100	9,28	0,29	–	40,7
Sut	100	3,27	3,81	3,93	65
Smetana	100	4,79	1788	–	185,9
Sir	100	24,98	29,94	2,37	390,6
Qatiq	100	2,95	2,74	3,03	50,0
Sariyog‘	10	0,1	8,18	–	76,4
Mol yog‘i	10	0,04	8,24	–	82,4
O‘simlik moyi	10	–	9,45	–	88,0
Tuxum	100	13,4	10,5	–	147,8
Tuxum poroshogi	100	39,9	38,7	2,3	563

6 – bosqich. Barcha bosqichlar o‘rganilib chiqilgandan so‘ng, ovqat mahsulotlarining miqdori va energetik qiymati hisoblanib insonlarning kasbiga mos bo‘lgan ratsionlar tuziladi.
15- jadvalni to‘ldiring.
Turli yoshga mansub bolalar kunlik oqsil, yog‘
va karbonsuvlarga bo‘lgan ehtiyoji

Yosh	Oqsil	Yog‘	Karbonsuvlar
1-4 yosh	53g	53g	212g
4-6 yosh
7-10yosh
O‘g‘il 11-13 yosh
Qiz 11-13 yosh
O‘g‘il 14-17 yosh
Qiz 14-17 yosh
O‘smirlar
Qizlar

Ma’lumotlarni mustahkamlash uchun savollar

1. 
   Modda va energiya almashinuvi deganda nimani tushunasiz?
   
2. 
   Insonlarning kasbiy holatiga ko‘ra sarflanadigan energiyasiga bog‘liq holda nechta guruhga bo‘linadi?
   
3. 
   Ovqatlanishning tartib qoidalari?
   
4. 
   Sutka davomida necha marta ovqatlanish tavsiya etiladi?
   
5. 
   Arterial pulsni sanash
   

Kerakli jihozlar: sekundomer.
Ishning bajarilishi. Tekshiruvchi kishi ko‘rsatgich, o‘rta va to‘rtinchi barmog‘ini, tekshirilayotgan kishining bilagiga (bilak uzuk suyaklarining yuqori qismiga) qo‘yib, urub turgan arteriyal tomirni topadi. So‘ngra sekundamerga qarab 15 yoki 30 sekund davomida tomirning necha marta urganligini sanaydi. Olingan ko‘rsatgichni 15 sekund sanalgan bo‘lsa 4ga 30 sekund sanalgan bo‘lsa 2 ga ko‘paytirish yo‘li bilan bir daqiqada necha marta tomir urganligi aniqlanadi.
Keyingi tekshirilayotgan kishi 2-3 daqiqa davomida jismoniy harakat qiladi (masalan 50-60 metr masofaga chopish yoki turgan joyida mashqlar bajarish mumkin). Harakat tugashi bilan puls yana sanaladi. Natija solishtirib ko‘riladi, uncha chiniqmagan kishining pulsi oshadi.
Normal holatda insonlarning arterial puls soni daqiqasiga 70-72 taga tengdir.