Ovqat xazm qilish, ayruv tizimlarining esh xususiyatlari va gigienasi. Salomatlik haqida tushuncha

Denov Tadbirkorlik va pedagopgika instituti.
Kimyo va biologiya kafedrasi
Yosh fizialogiyasi va gigiyuenasi fanidan
TAQDIMOT
O’qituvchi: Sh.Mardonov
OVQAT XAZM QILISH, AYRUV TIZIMLARINING ESH XUSUSIYATLARI VA GIGIENASI. SALOMATLIK HAQIDA TUSHUNCHA.
Reja:
Og’iz boshligida, meda va ichakda ovqat hazm bo’lishining xususiyatlari.
Jigarning ovqat hazm qilishdagi ahamiyati.
Moddalar va energiya almashinuvining yosh xususiyatlari.
Bola o’sishi va rivojlanishida suv, mineral tuzlar va vitaminlarning ahamiyati.
Turli yosh davrlarda bolalar ovqatlanishining o’ziga xosligi.
Ovqatlanish gigiyenasi.
Odam yoki har bir tirik organism o’zining o’sishi, rivojlanishi va yashashi uchun doimiy ravishda ovqat hazm qilish orqanlari orqali ovqat istemol qilib turadi. Odamning hazm qilishi kanali 8-10 m. uzunlikda bo`lib, devori uch qavatdan: ichki shilliq, o`rta-muskul, tashqi-seroz qavatlaridan tuzilgan.
Ovqat hazm kanalida mexanik maydalaniladi va kimyoviy parchalanib qon hamda linfa tomirlariga so’riladi. Ovqatning og’iz bo’shlig’ida tishlar yordamida, meda va ichaklarning mayatniksimon hamda peristaltik harakati natijasida maydalanishi mexanik yoki fizik o’zgarish deb ataladi. Ovqat tarkibidagi oqsil, yog`’, uglevodlarni fermentlar ta’sirida parchalanishi kimyoviy o’zgarish deb ataladi. Bu fermentlar til osti, jag’ osti, quloq oldi, meda va ichaklarning shilliq qavati ostida joylashgan bezlardan hamda meda osti bezidan ishlab chiqariladi.
Ovqat hazm qilish organlariga: og’iz bo’shlig’i va undagi organlar, xalqum, qizil o’ngach, meda, iingichka va yo’g’on ichaklar hamda meda osti bezi, jigar kabi organlardan tashkil topgan. Ularning ish faoliyati markazi uzunchoq miyada bo’lib, markaziy nerv sistemasi tomonidan boshqariladi.
Og’iz bo’shlig’i ovqat hazm qilish organlarining boshlang’ich qismi bo’lib, dahlizi va haqiqiy og’iz bo’shlig’idan tashkil topgan.
Lablar. Uyqori pasrki lablar muskullardan iborat bo’lib, ular og’izning kirish qismini hosil qiladi.
Og’iz bo’shlig’ida tishlar, til va so’lak bezlarining kanalchalari joylashgan.