Ovqatlanish

Don mahsulotlari zararkunandalariga qarshi kurash. Ombor zararkunandalariga qarshi kurashda omborlarni ularga yangi hosil do-nini solishga tegishhcha qihb tayyorlab qo’yish: don va un qoldiqlari-dan tozalash, binolarni dezinfeksiya qilish, yaxshi shamollatib tura-digan uskunalar o’rnatish asosiy ahamiyatga ega. Donning o’z holati ham katta ahamiyatga ega bo’ladi. Yaxshi quritilgan va elab ohngan don ombor zararkunandalari bilan kamdan kam zararlanadi. Don juda nam va iflos bo’lsa ombor zararkunandalari ko’payib ketadi. Omborlarda zararkunandalar topihb qolgudek bo’lsa, binolar dezin-seksiya qilinadi, ba'zan donning o’zi ham sulfit angidrid gazi, xlor-pikrin, uglerod sulfid bilan dezinseksiya (kerniruvchilarni yo’q qihsh) qilinadi. Dezinseksiyadan keyin don va omborni degazatsiyalash, ya'ni gazini ketkazish zarur bo’ladi, chunki mahsulot va binolarda gaz qoldiqlari qolib ketgan bo’hshi mumkin. Bu narsa ba'zan ombor ishchilarining gazdan zaharlanishiga sabab bo’ladi.

Un

Yirik tortilgan unda don butunhgicha maydalanadi va 99% gacha un chiqadi. Jaydari un tortishda esa donning faqat ustki qoplamlari-gina qisman chiqib ketadi va 96—97% gacha un chiqadi. Un g’aUa donlari - javdar, bug’doy, arpa va boshqa donlarni mayda kukun qilib tortish yo’h bilan olinadigan mahsulotdir. Unning tegirmonda tortilgan don massasiga nisbatan foizlar hisobida chiqqan miqdori uning mahsuli deb aytiladi. Un mahsuh, ya'ni dondan qancha un chiqishi donning qanday tortihshiga bog’hq bo’ladi. Don yirik qihb tortilganda, ya'ni hammasi deyarh un qilinganda chiqadigan mahsul 95-99% ni tashkil etadi, ya'ni 100 og’irlik qism dondan 95-99 og’irlik qism un olinadi. Bunday unda u yaxshi tozalanmaganhgi natijasida yot aralashmalar (qum, metall zarralari) bo’hshi mumkin. Don mayin qilib tortilganida qayta-qayta maydalanib, tegirmon toshlari o’rtasidagi oraliqni asta-sekin kamaytirib borish yo’h bilan kepagi chiqarib tashlanadi. Shu munosabat bilan chiqadigan un 10% gacha kamayadi. Ana shunday usulda tortilgan un, asosan, donning

66

markaziy qismi - endospermdan iborat bo’ladi. Mayda qilib tortil-gan un oq, mayin, tarkibidagi aralashmalar miqdori arzimas daraja-da bo’ladi.