Oyın túrleri Reje

Baqsha jasındaǵı balada dóretiwshilik oyınnıń rawajlanıp barıwı.Úsh jasdaǵı balanıń oyını jańa tús aladı :bala quwırshaqtı hám ózin balaning atı menen atay baslaydı: mısalı, bala mashina jasap olnı basqara baslaydı. oldan sen gey birewn?- dep sol'rasa, “Shafyolrman” dep juwap beredi.Yamasa qız quwırshaǵına awqat pisirip atır.“Sen kimsen?”-degen solrawǵa “Men aspazban” dep juwap beredi. Bala óz oyınında dım quramalı bolmaǵan syujetli oyındı ol'ynay baslaydı. Bunda tiykarınan kúndelik turmısda tákirarlanıp turatuǵın waqıya sawlelenedi. Balaǵa awqat beredi, uqlawǵa jatqızadı, mashina aydatadı, awqat beredi hám uyıqlatadı.Yamasa quwırshaq kesel bolıp qalsa, tez onıń qolın, ayag'ın baylaydı, ótirikten dári beriledi. Úsh jastıń aqırına kelip bala ról tańlay baslaydı. “Men anasıman”, “Men - vrachman”, biraq únemi bala baǵıwshı, tárbiyashı, doktor bolıp qalıwı múmkin. Bala tórt jasqa ótkende balada syujetli-róli oyınlar rawajlana baslaydı. Oyın teması hár túrlı bolıp, bayıp baradı. Bul jasdaǵı bala óz oyınında shańaraq, MSHBSHnı, avtobusda, tramvayda kirip atırǵan balani sáwlelendiredi. Dógerek-átiraptı baqlaw nátiyjesinde qıyalı keneyedi, bul onıń oyın mazmunına tásir etedi: bayram, magazin, transpolrttıń hár qıylı túrlerin sáwlelendire baslaydı. Biraq bul jasda ol turmısdaǵı waqıyalar ortasındaǵı baylanıslılıqtı ele túsinip jete almaydı. Bala bes jasqa qádem qolyǵanda oldaǵı gúzetiwshenlik sana-sezimi rawajlanǵanlıǵı, bilim sheńberi keńeygenligi sebepli oyın mazmunı da quramalılasıp baradı. Qıyaldı rawajlanıp barıwı arqasında ertek hám gúrrińler mazmunı boyınsha quramalı bolmaǵan oyındı oynaydı. Oyın mazmunı menen bir qatarda balada sezimler de rawajlanıp baradı. Kúndelik turmısqa salıstırǵanda balada sezim joqarı boladı. Oyın birinshiden, kewilsheńlik menen uyqas keledi. Ekinshiden, bala úlkenlerdiń sezimlerin óz oyınında sáwlelendiredi. Úlken mektepke shekemgi jasdaǵı balada dóretiwshilik oyın júdá da jaqsı rawajlanadi. Bul oyında bala ózleri esitken, kórgen waqıya, gúrrińler, kitap hám basqa dereklerden alǵan bilim, ilmiy tájriybelerin, sezimlerin tolıq qollay baslaydı. Bul jasdaǵı bala oyınında berilgen tálim-tárbiyanıń nátiyjesi ayqın kórinip, sezilip turadı. Bala kim menen oynawı tuwrısında hám oyınnıń qanday barıwı tuwrısında óz-ara kelisip aladı. Oyın uzaǵıraq dawam etetuǵın bolıp baradı. Bir oyındı uzaq waqıt, hátte bir neshe kún oynawı múmkin, bunda hár gezek oyınǵa jańalılıq kiritip barıladı. Uzaq dawam etetuǵın oyın mektepge shekem jasdaǵı bala oyınınıń joqarı basqıshı esaplanadı. Úlken mektepke shekem jasdaǵı bala oyınına tuwrı basshılıq etip barılsa, onıń bekkem jámááti júzege kelip, ol óz dástúrine, óz qaǵıydasına iye boladı. Balada birge dóretiwshilik qılıw qábileti rawajlanadı, ol doslarınıń pikiri menen kelisetuǵın, pikirine qulaq salatuǵın bolıp baradı. Bala kolmandasınıń qáliplesiwi uzaq waqtın talap etetuǵın quramalı jumıs. Bala ortasında quramalı munasábetler júzege kela baslaydı. Hár bir balanıń ózine tán ózgesheligi ayqın kórinetuǵın bolıp baradı. Bunda bala aktiv shólkemlestiriwshi, ózine isenetuǵın hám kerisinshe, tartınshaq, úndemeytuǵın bolıp bólinedi. Aktiv bala hár dayım oyındı óz qalewine qaray tańlaydı, qızıqlılaw róldi talap etedi. Ol geyde oyındı buzadı, dolsların ókpeletedi, biraq tárbiyashıniń tásirine tez beriledi.Onıń unamlı qásiyetleri qızıǵıwshań boladı , tárbiyashı mine usı tiykarında onıń sanasına jáne sezimine tásir etedi. Oyın teması ózgeriwi menen oyında qatnasıwshınıń da óz-ara munasábetleri ózgerip baradı. Kishkene balanıń hár biri ózi oynasa, keyinirek 2-3 bala bolıp ol'ynay baslaydı, olrta mektepge shekem jasqa kelip ol'ynawshı sanı kóbeyip, dolslıq munasábetleri quram taba baslaydı, bunday munasábetler oyınǵa tema mazmun tańlawda, rol hám oyınshıqtı bólistiriwde júzege keledi. Oyınnıń dúzilisi hám mazmunı rawajlanıp barıwı menen oyınshıqtıń roli hám olǵan talap da ózgerip baradı. Kishkene bala oyının kóbinese oyınshıq belgileydi.Bir oyınshıq bir neshe wazıypanı olrınlawı múmkin. Orta hám úlken mektepge shekem jasdaǵı balada oyın tuwrısındaǵı pikir aldın tuwıladi.Keyin ol'ynay baslaydı.Oyınshıq oyın mazmunına qaray saylanadı.