O’zbеk аdаbiyoti kаfеdrаsi
—shakl. Pedagogik texnologiyaning tarkibiy unsurlari
Download 0.65 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Ukitib tadkik etish, tadkik etib ukitish tamoyili
- Faoliyatli yondoshuv tamoyili
- Pedagogik texnologiyaning asosiy tamoyillari
- Rivojlantiruvchi ta’lim texnologiyasining etakchi tamoyillari
|
1 —shakl. Pedagogik texnologiyaning tarkibiy unsurlari Yukoridagi fikrlarga muvofik ta’lim texnologiyasining tarkibiy tuzilmasi tasvirda kuyidagicha namoyon buladi (2 — shakl). Bizga yaxshi ma’lumki, tarbiya jarayoni uzok muddatli, murakkab, uzluksiz bulib, u uziga xos xususiyatlarga ega. Garchi zamonaviy ta’lim texnologiyasi ukuvchining ta’lim jarayonidagi etakchilik rolini yoklayotgan bulsada, tarbiya jarayonida tarbiyalanuvchi asosiy mavkeini egallay olmaydi. Chunki unda xarak- ter, dunyokarash etarlicha shakllanmagan bulib, u bu borada tarbiyachining yordamiga extiyoj sezadi. Shu bois tarbiya texnologiyasi xam mantikiy, xam tarkibiy jixatdan ta’lim texnologiyasidan fark kiladi. Tarbiya jarayonining moxiyati, konuniyatlari xamda uziga xos jixatlari xususidagi mavjud nazariy va amaliy royalarga, pedagogik bilimlarga tayangan xolda tarbiya texnologiyasining tarkibiy kismlarini kuyidagicha belgiladik: 1)
tarbiya jarayonining umumiy loyixasi; 2)
tarbiyani tashkil etishga bulgan ijtimoiy extiyoj (ragbat); 3)
tarbiya maksadi; 4)
tarbiya mazmuni (shakl, metod, usul va texnik vositalar); 5)
ukituvchi (tarbiyachi) faoliyati; 6)
ukuvchi (tarbiyalanuvchi) faoliyati; 7)
tarbiya samarasi (natija).
2- shakl. Ta’lim texnologiyasining tarkibiy tuzilmasi
Usul Texnik
vositalar Ta’lim
mazmuni Shakl
Ta’lim maksadi
Ijtimoiy extiyoj (ragobat) Ta’lim beriuvchi Ta’lim oluvchi
Natija 26
3-shakl.Tarbiya texnologiyasining tarkibiy tuzilmasi Ushbu fikrlar asosida tarbiya texnologiyasining tarkibiy tuzilmasi tasvirda kuyidagicha namoyon buladi (2 —shakl). Pedagogik texnologiya uzida kuyidagi xususiyatlarni namoyon etadi: 1.
Pedagogik texnologiya pedagogik jarayonni takomillashtirish, optimallashtirishga bulgan ijtimoiy extiyojni kondirish omili sanaladi. 2.
texnologiya didaktik xamda tarbiyaviy xarakterdagi, shuningdek, ta’lim — tarbiya jarayonini samarali, maxoratli tarzda tashkil etish borasidagi nazariy xamda amaliy bilimlar majmui, metodologik fan sifatida namoyon buladi. 3. Pedagogyk texnologiya ta’lim —tarbiya jarayonining umumiy moxiyatini aks ettiruvchi yaxlit jarayondir. 4.
Pedagogyk texnologiya yunaltiruvchanlik vazifasini bajaradi, ya’ni, u shaxsni rivojlantirish, tarbiyalash, shakllantirish uchun xizmat kiladi. 5.
texnologiyalarni ta’lim — tarbiya jarayonida kullashga nisbatan yagona, kat’iy, me’yoriy (standart) talablar kuyilmaydi. Xar bir pedagog u faoliyat olib yuritayotgan ta’lim — tarbiya muxitining xususiyatlari, mavjud ichki va tashki shart — sharoitlarini inobatga olgan xolda muayyan texnologik yondo0guvni amalga oshirish imkoniyatiga ega. 6. Pedagogyk texnologiya uzida ta’lim, tarbiya va shaxs tarakkiyoti (kamoloti) birligini ifoda etadi. Pedagogyk texnologiyaning asosiy maksadi komil shaxsni shakllantirish uchun poydevor bulgan pedagogik jarayonni takomillashtirish, insonparvarlashtirish, ukuvchining mustakilligini ta’minlash, ukitish
jarayonida texnik
vositalar imkoniyatlaridan samarali foydalanishga erishishdan iborat. Pedagogik texnologiya doirasida kuyidagi vazifalar xal etiladi. Xar bir fanning uzak (yadro) sanaluvchi ma’lumot (axborot)lariga ega bulib, ular shaxs tomonidan fanlar ososlarining urganilishi anik mutaxassislik buyicha mustakil bilim olish, uzlashtirilgan bilimlarni kengaytirib borish yulida tayanch tushunchalar bulib xizmat kiladi. Metod
Usul Texnik
vositalar Ta’lim
mazmuni Shakl
Ta’lim maksadi
Ijtimoiy extiyoj (ragobat) Ta’lim beriuvchi Ta’lim oluvchi
Natija 27 Bunday moxiyatli yondoshuv ma’lum yunalish buyicha mutaxassislarni tayyorlash jarayonida fanlararo alokadorlik xususiyatidan foydalanish imkonini xam beradi. Ukuv fanlarining muayyan yunalishlar tarzda biriktirilishi shaxe xotirasiga nisbatan zurikishni kamaytiradi, shuningdek, fikrlash kuvvatini oshiradi, tafakkurning yuzaga kelishini ta’minlaydi. XX asrning 80 — yillarida ta’lim jarayonini tashkil etish ukuvchilarga mavjud fanlar soxalari buyicha oz —ozdan ma’lumot (bilim) berishdan iborat deb talkin etilgan bulsa, 90-yillarda ushbu jarayonning tashkil etilishi uzlashtirilgan bilimlar negizida muayyan, anik fan buyicha yangi ma’lumot (bilim)larga ega bulish uchun kulay sharoitni yaratish jarayoni sifatida e’tirof etildi. Moxiyatli yondoshuv asoslantirish (funddmentallashtirish)ning muxim omili sanaladi. U, shuningdek, tabiiy, ijtimoiy va gumanitar fanlarni umumlashtirish tarzidagi sinergetik yondoshuvni xam kuzda tut dli. Madaniyatni anglash (madaniy xayotning rivojlanishiga muvofiklik) tamoyili. Mazkur tamoyil olmon pedagogi A.Disterveg tomonidan XIX asrda iste’molga kiritilgan bulib, bugungi kunga kadar xam uz axamiyatini yukotmagan. Madaniyatni anglash tamoyili ukuvchilarga ijtimoiy jamiyatning madaniy tarakkiyoti darajasidan kelib chikib ta’lim berilishini nazarda tutadi. Utgan asrda ta’lim samaradorligini ta’minlovchi etakchi omil sifatida pedagogning bilim darajasi va maxorati e’tirof etilgan bulsa, bugungi kunda ukituvchining bilimi, saloxiyati xamda maxoratining yukori darajada bulishi bilangina muvaffakiyatlarni kulga kiritib bulmasligi barchata ayon. Mazkur urinda zamonaviy fan va texnika imkoniyatlari, xususan, kompyuter, multimediya vositalari, shuningdek, jamiyatning ijtimoiy va iktisodiy tarakkiyotining e’tiborga olinishi muxim axamiyat kasb etadi. Endilikda biz mutaxassislarning «soxa (yoki yunalish)larning uziga xos jixatlari, bu boradagi nazariy va amaliy bilimlarni chukur bilishlari, muayyan faoliyatlarni bajara olishlari, belgilangan muddatda anik vazifalarni xal etishga ulgurishlari xamda ma’lum yutuklarga erisha olishlari» ROYASI etakchi urin tutuvchi bozor munosabatlari sharoitiga tayyorlay olishimiz lozim. Ta’lim mazmunini insonparvarlashtirish va insoniylashtirish tamoyili. Tilga olingan xar ikki tushuncha xam luraviy jixatdan (yunoncha humanus — insoniylik, humanitas — insoniyat), bir uzakka ega bulsa—da ; ularning xar biri uziga xos ma’nolarni ifodalaydi. Insonparvarlashtirish ta’lim muassasalarida urganiladigan fanlar sirasiga ijtimoiy fanlar (tarix, madaniyatshunoslik, sotsiologiya, psixologiya, filologiya va boshkalar)ning kiritilishini, insoniylashtirish tushunchasi esa shaxs va uning faoliyatiga nisbatan ijobiy yondoshuvni anglatadi. Boshkacha aytganda, insonparvarlashtirish — bu inson va jamiyat urtasida yuzaga keluvchi munosabatlar jarayonida inson omili, uning kadr — kimmati, sha’ni, or —nomusi, xukuk va burchlarini xurmatlashga asoslanuvchi faoliyatni tashkil etish jarayoni bulsa, insoniylashtirish «barcha sharoitlar inson va uning kamoloti (tarakkiyoti) uchun» degan goya asosida tashkil etiluvchi faoliyat jarayoni sanaladi. Ta’lim jarayonini loyixalashtirishda xar bir ukituvchi ushbu tamoyilga kat’iy amal kilishi lozim yoki uz mutaxassisligiga oid muammolarni xal etishda uni jamiyat manfaatlari bilan uyrun bulishiga e’tibor berishi maksadga muvofikdir. Endilikda pedagog ukuvchilar faoliyatini avtoritar (yakka xokimlik) tarzida boshkarmay, balki ta’limiy xamkorlik goyalariga sodiklik asosida ta’lim jarayonini insoniylashtiradi yoki boshkacha aytsak, ta’limni insoniylashtirish tamoyiliga amal kilinishini ta’minlaidi. Ushbu xolat uz navbatida yuksak ma’naviyatli shaxsning shakllanishiga olib keladi. Ukitib tadkik etish, tadkik etib ukitish tamoyili. Ushbu tamoyil kuyidagi ikki jixatni yoritishga xizmat kiladi: 1)
ukuvchilarni jalb kilgan xolda tadkikotlarni olib borishi lozim; 2)
ukituvchi ta’lim texnologiyasini ishlab chikadi,uni amalietda sinab kuradi, kuzatadi va tuzatishlar kiritadi, ya’ni, u ta’lim jaraenini tadkik etadi. Ukitish jarayonining mazkur ikki jixati muxim axamiyatga ega bulib, u ukituvchining kasbiy xamda pedagogik maxoratini oshirib borishga va ukuvchilarni bulajak mutaxassislik faoliyatiga puxta tayyorlash uchun zamin yaratadi. Ta’limning uzluksizligi tamoyili. Mazkur tamoyil ukuvchilarning kasbiy sifatlarga ega bulishlari, mavjud sifatlarning xayotiy faoliyat davomida takomillashib borishini nazarda tutadi. Shaxsga uning butun umri uchun askotishi
28 mumkin bulgan bilimlarni berish mumkin emas, zero, mavjud bilimlar xar besh — un yil mobaynida uzgarib, mazmunan boyib boradi. Demak, mazkur tamoyil ukituvchining uz faoliyatida mustakil ta’limni tashkil etishga e’tibor berishi, pedagog etakchiligini ta’minlagan ta’limdan ukuvchilarning mustakil bilim olishlari uchun shart — sharoitlar yaratib berishni ifodalaydi. Faoliyatli yondoshuv tamoyili nazariya va amaliyot — ning didaktik borlikligiga.asoslanadi. Didaktika na — zariyasida bilim tushunchdsi/kuyidagi ikki xil ma’noda izoxlanadi; a) ukuvchilar uzlashtirishi lozim bulgan bilimlar; b| ular tomonidan uzlaщtirilib, amaliy faoliyat jarayonida kullaniladigan, shaxsiy tajribaga aylangan biltsmlar. Bilimlar faoliyat yuritish jarayonidagina mustaxkamlanadi, shu sababli ukuvchilarda nazariy bilimlarni amalda kullay olish iktidorini tarbiyalash lozim. Amaliyotdagi tadbikiga ega bulmagan bilimlar tez orada unutilib yuboriladi.
ana shulardan iborat. Ularga amal kilgan xolda pedagogik faoliyatni tashkil etish ukituvchining pedagogik maxoratini oshib borishi, ukuvchilarning akliy va axlokiy sifatlarni egallashlari, shuningdek, ularda shaxsiy tajribalarning xosil bulishiga zamin yaratadi. U yoki bu ta’lim texnologiyasining tanlanishi rejalashtirilgan darsda kaysi darajadagi bilim va kunikmalarni uzlashtirish nazarda tutilganligiga boglikdir. Yukorida kayd kilinganidek, ta’lim texnologiyasi doirasida yangi ukuv materialini uzlashtirishning kuyidagi darajalari mavjud: 1) boshlangich; 2} algoritmik; 3)
evristik; 4)
ijodiy. Boshlangich va algoritmik xarakterdagi darajalar samarali bilim va kunikmalarni aniklash uchun mezon vazifasini utaydi. Uzlashtirishning ushbu darajalarini aniklashga yordam beruvchi texnologik jarayonni ijrochi texnologiya deb atash mumkin. Ukuv materialini esda saklab kolish xamda kunikmalarni xosil kilishga yunaltirilgan faoliyat darajasi ukuvchilarning maxsuldor va natijali (produktiv) faoliyatlarini uygunlashtirishni talab kiladi. Mazkur xolat ukuv faoliyatini tashkil etishga muammoli rivojlantiruvchi texnologiyani tadbik etilishi bilan amalga oshadi. Ushbu texnologiya asosida ta’lim jaraenini tashkil etish ukuvchilarni ukuv materialini referatlashtirish, ularning mashgulotlarda uz ma’ruzalari bilan katnashish, munozara xamda ishchanlik uyinlarida faol ishtirok etishga urgatishi lozim. Ukuv — bilish faoliyati izlanuvchan, evristik xarakter kasb etganda, yukori darajadagi muammoli, muammoli — rivojlantiruvchi ta’lim, vaziyatlarni taxlil kiluvchi topshiriklar, mustakil ishlar, muammoli xarakterdagi topshiriklar, ishchan uyinlar kabi shakllardan foydalanish zarur. Uzlashtirishning mazkur darajasini ifoda etuvchi texnologik jarayon evristik texnologiya deb ataladi. Ta’lim jarayonining didaktik moxiyati kuyidagi pedagogik texnologiyalarni ajratishga imkon beradi: 1.
Muayyan ukuv —tarbiya maksadlarini bajarishga sabab buluvchi omillarni yaratishga asoslangan pedagogik texnologiya (kelgusi ukuv omillarini yaratish texnologiyasi). 2.
Faoliyat kursatishga asoslangan pedagogik texnologiya. 3.
Boshkarishga asoslangan pedagogik texnologiya. Ta’lim —tarbiya jarayoni butun mashkulot davomida ukuvchi faolligi va kizikuvchanligini muntazam ravishda uygotib borish maksadini kuzda tutadi. Ukuv omillarini yaratishga asoslangan pedagogik texnologiya ukuvchilarni tezkorlik bilan ukuv yoki ukuv ishlab chikarish faoliyatiga jalb kilish imkonini beradi. Aks xolda, zaif, etarli darajada tushunarli bulmagan yoki anik natijani kuzlanmagan topshiriklar mashgulotning samarasiz yakunlanishiga olib keladi. Bunday xolatlar kup xollarda u K I
tuvchining ukuvchiga nisbatan salbiy munosabatda bulishiga olib keladi. Bu xol ukuvchining ortikcha xissiyotlarga berilishi, ukuv faoliyatiga undovchi ragbatning pasayishi, ukishdan bezishi xamda
29 ukuv predmeti va ukituvchiga nisbatan salbiy munosabatda bulishiga sabab buladi. Ukituvchi va ukuvchi orasidagi munosabat insonparvarlik mezonlari asosida tashkil etilib, noxush xissiyotlarni bartaraf etishga yunaltirilishi lozim. Ukituvchi bilan ukuvchi orasidagi munosabat erishilgan yutuklardan zavklanish, ukuv faoliyatiga nisbatan chankoklik bilan intilish xamda birgalikdagi ijodiy mulokotga chorlashi kerak. Bu esa pedagogik ta’sirni tashkil etish uchun zarur bulgan uzaro aloka vositasi, «kuprik» ni vujudga keltiradi. Ta’lim jarayonida ukuvchi shaxsiga nisbatan xurmatsizlik bilan yondoщilganda kuzda tutilgan talabchanlikka, ayniksa, ongli intizomni urnatishga erishish mumkin emas. Boshka bir tomondan olib karaganda, pedagogik munosabatning tarkibiy kismi bulgan mulokot (kommunikativ faoliyat)ni kuyidagi shakllarda tashkil etish mumkin: a) pedagogik jarayonni andozalash; b) ukuvchilar guruxi bilan mulokotga kirishish; v) bevosita mulokot (kommunikativ xamkorlik)ni tashkil etish; g) rivojlantiruvchi pedagogik jarayonda mulokot jarayonini boshkarishni tashkil etish; d) kuzda tutilgan faoliyatni amalga oshirish jarayonida yuzaga keluvchi mulokot tizimining andozasini yaratish. Ta’lim —tarbiya ishini tashkil etishda ukituvchi va ukuvchi orasidagi uzaro munosabat va mulokotning bir necha turlari (stillari) mavjud. Ukituvchining ukuvchilar jamoasiga nisbatan munosabatini sust — ijobiy, barkaror — ijobiy xamda bekaror munosabat tarzida guruxlarga ajratish mumkin (5 —shakl). Ukuv omillarini yaratishga asoslangan pedagogik texnologiya ukituvchilarning ukuvchilarga mulokot asosida ta’sir etish yullarini xam uz ichiga oladi. Keng tarkalgan. metod yoki mulokot ta’sirlari kuyidagilardan iborat: ishontirish, isbotli natijalarga asoslanish, bevosita xamda bilvosita ta’sir, uz — uzini tarbiyalash va uzaro ta’sir metodlari. Pedagogik texnologiyani ukuv jarayoniga faol tadbik etish xisobiga ta’lim jarayonining ragbati (motivatsiyasi) kuchaytirilishi mumkin. Ma’lumki, tayyor xolda olingan bilimlar, odatda, ularni amaliyotda kullashni kiyinlashtiradi, bu ayniksa, anik masalalarni echishda namoyon buladi. Shuning uchun bilim, kunikma va malakalarni uzlashtirishda ukuvchilarning bevosita faoliyat kursatishlari talab etiladi. Bu. mu-ammoning echimi boshkaruvga asoslangan pedagogik tex — nologiyaning kullanishi bilan boglikdir.
Ukituvchi va ukuvchilar jamoasi urtasidagi munosabat turlari
Sust — ijobiy Barkaror — ijobiy Bekaror
Ukituvchilarning umumii xissii
— ijobiy
xolatdagi vaziyatlarda ukuvchilar jamoasi
bilan ijobiy, ammo Ukituvchining ukuvchilarga nisbatan barkaror - ijobiy
munosabati, ularga ramxurlik kursatishi, kiyinchiliklarni engishga yordam berish, ular bilan Bekaror xususiyatga ega munosabat ukituvchilarning umumii xissiy — ijobiy xolatdagi vaziyat larda ukuvchilar nisbatan bekdror
30 faol bulmagan Munosabatni tashkil etishlari
bilan tavsiflanadi vazmin
va teng
oxangda
mulokotda bulishi bilan tavsiflanadi munosabatda bulishlari bilan tavsiflanadi 5 —shakl. Ukituvchi va ukuvchilar jamoasi urtasidagi munosabat turlari
Pedagogik texnologiya turlarini tanlash shakllanayotgan bilim, kunikma va malakalar, tashkil etilayotgan darslar shakli va kullanilayotgan metodlar xamda metodik usullarning xususiyatiga borlik. Masalan, ukuvchilarda ijodiy tafakkurni rivojlantirish, ukuv materiallariga tankidiy yondoshish kunikmasini shakllantirish xamda maxsuldor faoliyat turlarini tashkil etish bilan bir katorda ularni rivojlantirish uchun darsning an’anaviy shakllari (uyrunlashtirilgan darslar) bilan birgalikda konferentsiya darsi, ishchanlik uyinlari, integrallashtirilgan (ikki komponentli) darslardan foydalanish lozim. Mazkur vaziyatda ta’lim metodlari ta’lim maksadi bilan mutanosib (adekvat) bulishi kerak. Chunonchi, bilimlarni turli vaziyatlarda kullashga yunaltirilgan topshiriklar, yangi sharoitda faoliyat kursatishga undovchi topshiriklarni bajarish, uzlashtirilgan bilimlar asosida sxemalar tuzish, ularni tasniflash, kiyoslash, izchil tizimga solish, umumlashtirish va boshkalar. Etarli darajadagi ragbat (motivatsiya) xamda ukuvchilar faoliyatini tashkil etish bilan xam kuzlan g an natijalarg a erish ish k afo latlan ma yd i. Ta’lim —tarbiya jarayonining didaktik nuktai nazardan takomillashuvi fakatgina, ushbu jarayonni tashkil etish va boshkarish yullarini turri tanlash bilan ta’minlanadi. Pedagogik texnologiyani boshkarish uzida kuyidagi ikki yunalishni mujassamlashtiradi: 1)
faoliyatni boshkarish; 2)
ukuvchilar jamoasini boshkarish. Muayyan pedagogik texnologiyani tanlash uzgaruvchan dars xolatining uzgarishga imkon beradi xamda faoliyat maksadiga karab amalga oshiriladi. Shuningdek, variantli tarzda dars xolatini uzgartirish choralarini kurishni takozo kiladi. Bu esa, uz navbatida, bilish jarayonini boshkarishga kuyilayotgan talab, shuningdek, uzlashtirish, mulokot kilish, faoliyat kursatish boskichlarining xususiyati bilan boglikdir. Yukorida ta’kidlaganidek, pedagogik texnologiya shaxsini rivojlantirishga imkon beradi.
kuyidagilarni kursatish mumkin: -
bilimlarni umumlashtirish; -
moslanuvchanlik ta’lim shakli, metodi va usullarining turli ta’lim muassalarida kullanuvchanligi; -
mazmunining shaxsini rivojlantirish shakli, metodi va usulari bilan uygun
tarzda borlanishi; -
31 texnologiyalarni yaratish imkoniyatlari; - tabiiylikni xis etish — shaxsning genetik va ijtimoiy jixatlariga
asoslangan xolda ukuvchilarning uziga xosligi, shaxsiy xususiyatlarini xisobga olish. Bizga ma’lumki, ta’lim — tarbiya jaraeni uzida uchta uzaro alokador uchlik — ta’lim, tarbiya va shaxs rivojlanishini aks ettiradi. Mazkur uchlikni ta’lim jarayoniga barobar tadbik; kilish modullashgan texnologiyami kullashni osonlashtiradi. Modullashgan texnologiyaning afzalliklaridan biri — ta’lim mazmunini tartibga solishdan iborat bulib, bunda mavjud axborotdan shundaylarinigina kat’iylik va xunt bilan tanlab olish kerakki, ular davlat ta’lim standartlari doirasida ukuvchilar faoliyatini etarli darajada muvaffakiyatli amalga oshirish imkonini berishi lozim. Modulli texnologiyaning moxiyati ta’lim jarayonini modullar asosida loyixalashtirishdan iboratdir (ukuv predmeti va uning bulimlari mazmunini tartibga solish, ta’limning muayyan boskichidan boshlab yaxlit faoliyatni mantikan tugallangan kismlarga ajratish). Sungra ajratilgan xar bir modul buyicha shu modulning uzigagina taallukli bulgan faoliyat mazmuni va ta’sir doirasi belgilanadi. Modelli texnologiya maksadini ruyobga chikarish uchun faoliyat boskichma — boskich amalga oshiriladi. Ushbu jarayonda sodir etilayotgan xar bir xarakat (kuyilayotgan kadam) ukuv unsuri (ukuv elementi) sifatida karaladi. Ukuv unsuri uz ichiga kuydagilarni kamrab oladi: faoliyatning anik unsurlarini urgatish bilan boglik bulgan nazariy va amaliy axborotlar, ta’lim uchun zarur bulgan faoliyatni ta’minlovchi materiallar xakidagi ma’lumotlar, maksadlar identifikatsiyasi, ya’ni, ukuvchilarni xarakatlantiruvchi maksadlar, ukuv materiallari, ukuv sharoitini nazorat kilish instrumentlari, chunonchi, ukuvchilarning kuzlangan natijalarga erishishlari uchun zarur bulgan shart —sharoitlar, testlar, maksad etaloni va boshkalar. Ta’lim texnologiyasining umumiy maksadi kuyidagi darajalar asosida oydinlashadi: 1)
mazmunini aniklashtirish; 2)
ukuv predmeti (bulim)ning maksadi, ukituvchining metodik faoliyati mazmunini aniklashtirish; 3)
faoliyatidagi aloxida modulga xam, uning tashxis kilinadigan oxirgi natijalariga xam utkaziladi. Rejalashtirishning an’anaviy metodlaridan ta’lim texnologiyasiga utish keng kulamdagi ishlarni amalga oshirishni takozo kiladi. Jumladan, metodik majmualar yaratish, ta’lim jarayonini didaktik, metodik va tashkiliy jixatdan ta’minlash nazarda tutiladi. Modul texnologiyasini ishlab chikish tartibi kuyidagi ketma — ketlikdan iborat boskichlarni uz ichiga oladi (6 — shakl):
32
6 –shakl. Modul texnologiyasining asosiy tamoyinlari
Pedagogik texnologiyani ishlab chikishning analitik boskichida «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» va Kadrlar tayyorlash milliy modeli, ukuv predmetlari buyicha davlat ta’lim standartlari, ularda ilgari surilgan royalar asosida chikariladigan xulosalar, yosh avlodning barkamol shaxe etib shaklantirishga yunaltirilgan ta’lim mazmunini, shuningdek, tegishli mashkulotning umumiy, anik mak.sadiga erishish uchun ta’limning tashkiliy shaklini tanlash xisobga olinadi. Pedagogik texnologiyani amaliyotga tadbik. etishning kontseptual boskichida ta’lim kontseptsiyalari, ta’lim tizimi boskichlarida nazarda tutilgan asosiy goyalar, umumiy xulosalar xisobga olinadi. Modulning tarkibiy tuzilishi umumiy urta ta’lim, akademik litsey, kasb-xunar kolleji, bakalavriyat, magistratura, umuman, sotsiumning tarkibi sifatida ifodalanadi. Bu ayniksa, boskichli ta’lim tizimining aloxida unsurlari uchun xarakterlidir. Pedagogik texnologiyani amaliyotga tadbik etishning maksadli boskichida ta’lim muassasasi (umumiy urta maktab, akademik litsey, kasb —xunar kolleji, institut yoki universitet) ning uzok muddatga muljallangan maksadi, ta’lim soxalari va shu blokdagi aloxida olingan ukuv predmeti tarkibidagi anik, bir blokning ifodalanishi xisobga olinadi. Pedagogik texnologiyani amalda kullashning mazmunli boskichida ta’lim soxalari, shuningdek, shu blok tizimidagi ukuv predmetlari mazmunini tanlash tamoyillari va mezonlari aniklanadi. Bloklar xamda ular tarkibidagi aloxida unsurlarning, ya’ni, anik ukuv indentifikatsiyasi ukuv predmetlari mazmunini tashkil etadigan yirik mavzularda aks etishi kerak. Pedagogik texnologiyani amalda kullashning jarayonli boskichida ukituvchining vazifalari, shuningdek, ukuvchilarning ukuv faliyatini bajarishga yunaltirilgan ta’lim turi, ta’lim metodlari namoyon buladi. Bu jarayonda ukituvchi va ukuvchi urtasidagi uzaro munosabatlarning demokratik tamoyil, samarali usul, tashkiliy shakl va ta’lim vositalarining tanlanishiga aloxida urgu beriladi.
Jarayonli
Mazmunli Modul texnologiyasi
analitik kontseptual |
