Sheva vakillarining kasb kori .
1.O’qituvchi-öxtüčï
2.tikuvchi-tïküči
3.poyabzalchi-pāyӓbzӓlčϊ
4.sotuvchi-sotüči
5. oshpaz-āṧpӓz
6. bog`bon-bāγbān
7.tikuvchi –tϊkuvči
8.savdogar -sӓvdāgӓr
9. duxtir-döxtir
2. Shevaning o‘zbek shevalari tasnifidagi o‘rni.
O‘zbek shevalari asosan 20-30 yillardan boshlab, ilmiy asosda o‘rganila boshlandi va uning dastlabki tasniflari paydo bo‘la boshladi. O’zbek shevalari qarluq, qipchoq, o’g’uz lahjalariga bo’linadi. Qishlog’imiz shevasi (keyingi o’rinlarda Butboy shevasi deb ataladi) “dj” lovchi shevalar guruhiga mansub. O’zbek shevalrini olimlar turli xil tasnif qilishgan. Butboy shevasi g’arbiy guruh lahjasiga kiradi. Olimlar uni turlicha guruhlarga kiritishgan.
“b” fonemasi ba’zi hollarda so’z boshida “m” tarzida talaffuz etiladi.
Bunday - mundäj
Bunda - mundä
ba’zi tovushlarning tushib qolish hodisasi ham mavjud.
Olgan - o:gän
Bo’lgan - bögän
solgan - säγan
d) so’z oxirida q, k, g’ undoshlarining tushishi.
Sariq - sari:
Tariq - täri:
Achchiq - ačči
Quruq - quri
e) so’z oxirida “g”, “g’” tovushlari “v”, ba’zi hollarda “y” tarzida talaffuz etiladi.
Bog’ - bo:
Sog’ - so:
Tug’ - tuv
Igna - i:nä
3. Shevada а,ᴐ unlilarining qo’llanishi
8 tadan 10 tagacha unli tovush qo`llaniladi (ь,ъ,ә,a,у,u,e,ɔ) sheva vakillari tomonidan ɔ ning o`rniga ә unlilari ba`zan almashtirilib ham qo`llaniladi.
Masalan:
1.javob-jovob
2.savol- sovol
3.zamon-zomön
4. Singarmonizmning qaysi turi shevada qo’llaniladi:
a)palatal singarmonizm saqlangan so’z va grammatik shakllar qatnashgan ikki jumla yozing;
qatlama - qolläma
qutlug‘ kun - qullä kun
yuzingdan - juziƞnän
o‘qishda - öqïšta
chirog‘im - čïraγim
chiroyli - čïräjli
Do'stlaringiz bilan baham: |
