O’zbek mumtoz va milliy uyg’onish adadiyoti tarixi

Lafziy san`atlar - so`zlarning shakliy xususiyatlari ya`ni ularning tarkibidagi tovushlar va harflar bilan bog’liq hodisalar asosida yuzaga keladigan she’riy san’atlarning umumiy nomi. Jumladan, tarse`, tajnis, saj`, musajja`, zulqofiyatayn, takrir (mukarrar), qaytarish (radd) ishtiqoq, mulamma`, muvashshah, kitobat (harf san`ati) kabilar lafziy san’atlar sirasiga kiradi.
Lirika - Qadimgi Yunonistonda “lira” dyeb ataluvchi torli musiqa asbobi nomidan kyelib chiqqan bo’lib, lira jo’rligida kuylash ma’nosini anglatadi. Aristotyelning fikricha, bu atama miloddan avvalgi ibtidoiy jamoa davrida myehnat quroli, ayollardagi qo’l va quloq taqinchoqlari harakati natijasida paydo bo’lgan ritmik ohanglar mahsulidir.
Madh - Qasida janrining asosiy qismiga nisbatan qo’llanuvchi termin.
Marsiya – arabcha soz bolib, yiglamoq, aza tutmoq, qayg’urmoq ma’nolarini bildiradi. Adabiy atama sifatida vafot etgan biror shaxs sifatlarini ta’riflovch, uni maqtovch, unga bo’lgan shoir munosabatlarini ifodalovchi, lirik qahramonning qayg’u-hasratlarini tasvirlovchi asar. O’zbek adabiyotidagi ilk namunasi “DLT” asaridagi “Alp Er To’nga marsiyasi” she’ridir.
Masal – arabcha so’z bo’lib, o’rnak, namuna. Ma’nolarini bildiradi. Adabiy istilohda majoziy obrazlar asosida insonga xos xususiyatlarni ochib beruvchi, qissadan hissa chiqarich mohiyatiga ega didaktik asardi. Masal she’riy yoki nasriy shaklda yoziladi.
Masnaviy – (arabcha "ikki" sanoq sonini bildiruvchi "isnan" so'zidan yasalgan bo'lib ikkilik ma`nosini ifodalaydi). Sharq mumtoz she`riyatida har juft misra o'zaro butunlikni hosil qiluvchi, ya`ni qofiyalanuvchi she`riy shakl. O'rta asrlarda yirik hajmli dostonlarga nisbatan ham, ikkilik shaklida yozilgan kichikroq hajmdagi she`rlarga nisbatan ham masnaviy atamasi qo'llangan. Hozirgi adabiyotshunoslikda bu atama janr va she`riy shakl ma`nosida qo'llanadi.
Maxlas band - taxallusli band hisoblanadi.Musammatlarning birinchi band ibtido band, so’ngi band – maxlas yoki muhr dyeb yuritiladi.