O„zbek tilini o„qitish metodikasi (kognitiv-pragmatik yondashuv asosida)

10-jadval

Bu mavzularni o„rganishda ham kuzatish, qiyoslash; farqlarni topish, guruhlash, hukm chiqarish va amaliy faoliyatda qo„llash singari aqliy faoliyat usullaridan foydalaniladi.

Gapning ikkinchi darajali bo„laklari 5-sinfda ham o„rganilgan. 8- sinfda hol, to„ldiruvchi va aniqlovchi ustida alohida-alohida ish olib boriladi.
Hol nutqda gapdan anglashilgan mazmunning, kesim ifodalagan ish-harakat, holat, voqea-hodisaning o„rni, payti, tarzi, miqdor- darajasi, sababi, maqsadi, natijasi, sharti kabi ma‟nolarni ifodalaydi. Holning o„rin-payt (Botir urushda bilinadi), sabab va maqsad (O‗qish uchun Toshkentga keldi), ravish va miqdor (Isroil qayta-qayta o‗qidi) holi kabi turlari bor.
Hol yuzasidan ijodiy-amaliy ishlar ularni tuzilishiga ko„ra bir so„z bilan ifodalangan sodda (Opam meni ham shaharga olib bordi.; Iforaxon shoshilib jo‗nadi.; Qiz bilan salomlashib suhbatlashdi.) va bir necha so„z bilan ifodalangan murakkab (Opam notanish shaharga meni ham olib bordi.; Iforaxon favqulodda shoshilib jo‗nadi.; Qiz bilan do„stlarcha salomlashib suhbatlashdi.) turlarga ajratish; hollarning so„z, so„z birikmasi, kеngaygan birikmalar bilan ifodalanishi; holning ma‟noviy turlari jadvali ustida ishlash; vositali
332
to„ldiruvchi va holning shaklan farqlanmaslik holatlariga bag„ishlanadi.

1. 
   
   topshiriq. Berilgan gaplarni o‗qing. Hol qaysi so‗z turkumlari bilan ifodalanganini aniqlab jadval ustunlari raqamlarini o‗zaro juftlang.
   

Biloljon shoshilib gapirdi.––1	ot–––1	1–
Bola piq-piq kuldi.–––2	sifat––––2	2–