O`zbekistan respublikasi joqari ha`m orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

3.2. Elektron pedagogikaliq da’sturiy qurallar.

Elektron pedagogikaliq da’sturiy qurallar - kompyuter texnologiylari ja’rdeminde oqiw pracessin azmaz yamasa toliq avtomatlastiriw ushin molsherlengen didaktik qural esaplanadi. Olar ta’lim pracessi na’tiyjeliligin asiiriwdin’ formalrinan biri bolip, bugingi kunde zamanagoy texnologiyalardin’ ooqitiw qurali sipatinda ta’lim parcessinde isletilimekte.

Ha’zirgi kunde ta’lim pratcessine axborot texnologiyalarin usinmastan, jan’a pedagogikaliq texnologiyalar ha’mde ta’lim metodikasi menen baylanisli basqa innavaciyalardan paydalanbay turip, joqari mektep aldinda turg’an waziypalardi utisli sheship bolmaydi. Usidan kelip shig’ip, oqiw pracessin intensifikatciytalaw mashqlalarin sheshiw turli metodlar ha’m jantasiwlardi izlew ha’m olardan onimli paydalaniwdi korsetedi. Zamanagoy didaktikaliq talaplardiasirese, tabiyiy pa’nler boyinsha avtomatlastirilig’an oqitiw sistemasinin’ texnikaliq imkaniyatlari ha’mde kompyuterden paydalang’an halda utisli a’melge asiriw mumkin.

Oqitiw parcessinde kompyterlerden paydalaniw real koriw ta’jriybelerin a

Melde qollaw mumkin emesligi sebepli talabalar ozlestiriwinde belgili qiyinshiliqlar tuwdiriwshi turli tabiyiy ha’diyselel ha’m ximiyaliq parcesslerdi jasiinliq da’rejesinde de ilimiy ta’repten toliq tusindiriw imkaniytain beredi.

Kompyuterde uyretiwshi da’sturler ximiyaliq pracessler mexanizmlerin teren’rek uyreniwge,tiykarg’i materialdi uyrenilip atirg’an materiyanin’ a’hmiyetli ta’replerine qaratiwg’a ja’rdem beredi, bili ha’m ma’lakalarin rawajlandiriw, aling’an bilimlerdi a’melde qollaw qurali sipatinda korinedi.

Ha’zirgi waqitta ta’lim pracessin sholkemlestiriwde axborot-kommunikaciya texnologiyalarinan paydalaniw ulken a’hmiyetli bolip esaplanadi. Axborot texnologiyalar bul sabaq dawaminda arnawli usillar, da’sturiy ha’m texnikaliq (kino, audio, video, kompyuter, tele da’sturler) qurallari ja’rdeminde oqiwshilarg’a mag’liwmatlar beriwge tiykarlang’an pedagogikaliq texnologiyalar esaplanadi.

Biologiya sabaqlarinda axborot kommunikatciya texnologiyalarinana paydalaniw predmeti oqitiw sipatin asiriwg’a ja’rdem beredi, turliobektlerin’ tirishilik qa’siyetlerin aship beredi, korgizbelilikti ken’ jaritadi, tabiayt ha’diyseleri ha’m uyrenilip atirg’an obektlerdi en’ ah’miyetli qa’siyetlerin (ta’limnin’ maqseti ha’ waziypalari na’zerinen) oqiwshilar koz aldina tez keltiredi ha’mde tiykarg’I belgi ha’m qa’siyetlerin tusiniwge qolayli sharayat jaratadi.

Koplep biologiyaliq pracessler quramaliliq jaqtan bir-birinen pariq qiladi. Oqiwshilar na’rse ha’m ha’diyseler, parcesslerdin’ bariwin, suwret ha’m tasvirlersiz koz aldina keltiriwi qiinlasadi. Oqiwshilardin’ abstract sanasini asiriwda, biologiyaliq pracesslerdin’ bir putinligin koz aldina keltiriwinde, oz betinsheformalar jaratiwda, ozinin’ qa’teliklerin tuwirlaeda multimediyali animaciyalar a’hmiyetli rol oynaydi.

Ta’lim pracessinde multimediyali texnologiyalardan paydalaniw oqiwshilardin’ ilimiy iskerligine ha’m kompyuter menen islewge qizig’iwshiliqlarin asiradi. Sabaqliqta kompyuterden paydalaniw oqiwshilardin’ biliw iskerligin asiriwda a’hmiyetli usil sipatinda qa’liplesedi.

Taqdimat (prezentaciya) – bul oqiw materialin slaydlar, tablitsa, sxema, sizilmalar, illyustratciya, audio ha’m video materiallari arqali beriw saplanadi.

Internetten barliq mektep predmetleri boyinsha toliq sheshimi menen berilgen ma’sele ha’m shinig’iwlardi, testler, referstlar, turli tajribeler modelleri berilgen tematik saytlardi tabiw mumkin. Hesh kimge sir emes ayrim mektep oqiwshilari za’rur mag’liwmatlardi a’debiyatlardan emes, balki internetten almaqta. Internet mag’liwmatlarinan paydalaniwdin’ en’ a’hmiyetli ta’repi oqiwshilardin’ waqti tejelediha’m kobirek axborot aliw imkaniyatlarina iye boladi. Oqitiwshinin’ waziypasi oqiwshilar ta’repinene aling’an mag’liwmatlar ustinde duris islewine joneltiriw, urg’uni duris qoyiw jollarin, en’ tiykarg’I mag’liwmatlardi ajiratip aliwg’a jollaw esaplanadi. Misal ushin, “Jerde osimlik dunyasinin’ rawajlaniwi” temasin uyreniwden aldin oqiwshilar aldinan internetten mag’liwmatlar aliw haqqinda tapsirmalardi aldi. Tapsirna individual ha’m toparli xarakterge iye boliwi mumkin. Eger waqit jereli bolsa oqiwshilar internetten alg’an mag’liwmatlari haqqinda lekciya qiliwi mumkin. Bundap parcessler oqiwshilardin’ internetten alg’an mag’liwmatlari ustinde islew konlipelerin qa’lilestirip baradi.

Elektron ensklopediya – bug’an missal qilip “Ulken encklopediya”ni aliw mumkin. Bul elktron enciklopediyadan sabaqliq ushin za’rur bolg’an kesteler,sxemalar, osimlik ha’m haywanlar sistematikasi, multimediya panorama (Tirirshilik evolyutciyasi”, “Jer ekosistemalari” ) videokorinisler (Jabayi haywanlar tirishiligi”) audio jaziwlar (Haywanlardin’ dawislari”қ siyaqli juda kop mag’liwmatlardi tabiw mumkin.

Video materiallardan paydalanip otiletig’un sabaqlar oqiwshilardin’ pa’nge bolg’an qizig’iwshilig’in kusheytiredi. Asirese Ў-7 klass botanika ha’m zoologiya sabaqliqlarinda oimlik ha’m haywanlardin’ ha’r qiylilig’in uyreeniwde bulardan paydalaniw, biologiya sabaqlarinin’ ja’nede qizig’arli boliwin ta’minleydi. Bul filmlerde baliqlar, suwda ha’m qurg’aqliqta jasawshilar, jer bawirlaeshilar, uslar, sutemziwshiler tirishiligi haqqinda qziqli mag’liwmatlar berilgen.

Axborot-texnologiyalarinan paydalaniw tek oqiwshinin’ emes, balki oqitiwshinin’ da kasiplik maharatin asiriwda dunya qarasin ken’eytiriwde, pa’n jan’aliqlari mene mudami tanisip bariwda, biollogiyaliq bilimlerdi zlestiriwde, sabaqliq, qosimsha a’debiyatlar menen islesiwde a’hmiyetli derek waziypasin atqaradi.

Nizamnin` juwmaqlawshi boliminde ata-analar yamasa nizam tiykarinda wakillerinin` aziypalari, ta`limdi ekanomikaliq qarjilandiriw, ta`limdi rawajlandiriw xaliqaraliq hamkarliq, ta`lim tuwrisindag`i nizam hujjetlerin buzg`anlig`i ushin juwapkerlik ma`selelri tuwrisindag`i normalar jaritilip barilg`an.