O`zbеkistan rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti

8.3. Italiya iqtisodiyoti rivojlanish modеli xususiyatlarining tavsifi 
 
Italiyada  sanoat  siyosati.    Italiyaning sanoat sahasida olib  borayotgan  siyosati 
asosan  kichik  va  o`rtacha  rivojlangan  ishlab  chiqarish  korxonalarini  (MSP)  qo`llab-
quvvatlash,  shuningdek  mamlakatning  shimoliy  va  janubiy  rayonlari  o`rtasidagi 
iqtisodiy farqlarni qisqartirishga qaratilgan. Chunki bunday ishlab chiqarish korxona-
firmalari  mamlakatning  iqtisodiy  rivojlanishida  muhim  rol  o`ynaydi.  Italiyaning  93 
%ga yaqin kichik va o`rta miqyosdagi ishlab chiqarish korxona-firmalarida 200 dan 
kam  bo`lmagan  ishchi  va  xizmatchilar  mehnat  qiladi.  Ishlab  chiqarish  firmalarining 
85 %i kichik korxonalarni tashkil etib, ulardan 11 kishidan 50 kishiga qadar ishchi va 
xizmatchilar  band.  Bunday  ishlab  chiqarish  korxonalari  mamlakat  yalpi  ichki 
mahsulotining 40 %ni beradi.  
Hozirgi kunda Italiya qishloq xo`jaligi fermalarida ishga yaroqli aholining 5 %, 
xizmat ko`rsatish sahalarida esa 63 %i  band. Italiyaning kichik va o`rta miqyosdagi 
ishlab  chiqarish  korxonalari  asosan  metalni  qayta  ishlash,  to`qimachilik,  teri,  mebel 
ishlab chiqarish tashkil topgan. Xullas, Italiya ushbu ishlab chiqarish korxonalarining 

---

 
75 
o`ta  ixtisoslashganligi,  ishlab  chiqarilgan  mahsulotlarining  sifatliligi,  ixcham  va 
bejirimligi hamda doimo yangilikka intilishi bilan jahon bozorlarida katta yutuqlarga 
erishib kelmoqda. 
Italiyaning kichik va o`rta korxonalari mamlakatning ma'lum sanoat rayonlarida 
joylashgan  bo`lib,  ularning  iqtisodiy  rivojlanishi  uchun  barcha  shart-sharoitlar 
yaratilgan. Hozirgi kunda mamlakatda 800 ga yaqin ishlab chiqarish sanoat rayonlari 
mavjud.  Kichik  va  o`rta  korxonalarning  91  %i    Italiyaning  shimoli  va  markaziy 
rayonlarida,  9  %i  esa  mamlakatning  janubiy  qismlarida  va  shuningdek  Sitsiliya  va 
Sardiniya  orollarida  joylashgan.  Mamlakatning  janubida  ishsizlar  soni  mamlakatda 
yashaydigan umumiy aholining 25 %ini tashkil etadi (2003 yilda yoshlar o`rtasidagi 
ishsizlar soni mamlakat ishga yaroqli aholisining 56,6 %ni tashkil etgan edi). 
2004 yilda Italiyaning sanoat tarmoqlarida umumiy aholining 32 %i band bo`lib, 
ishlab  chiqarilgan  sanoat  mahsulotlarining  umumiy  bahosi  509,7  trln.  lirani  tashkil 
etgan.  Italiyaning  oziq-ovqat  sanoat  tarmoqlarida  358  mingga  yaqin  kishi  (umumiy 
sanoat  korxonalar  aholisining  8,3  %)  band  bo`lgan.  Mamlakatda  ishlab  chiqarilgan 
oziq-ovqat  sanoati  mahsulotlarining  82  %i  ichki  talabni  qondirishga,  5,4%i  esa 
eksportga mo`ljallangan. 
2004  yilda  Italiyaning  to`qimachilik  va  tikuv  sanoati  tarmoqlarida  ishlayotgan 
ishchilarning  soni  696  ming  kishini  tashkil  etgan  (barcha  sanoat  tarmoqlarida 
ishlayotgan  ishchilarning  16,2  %).  Ushbu  sanoat  tarmoqlarining  53,6  %  mahsuloti 
eksport  qilingan  holda  46,4  %dan  ortiqrog`i  esa  mamlakatning  ichki  talabini 
qondirishga  qaratilgan  edi.  Mamlakat  eksportida  to`qimachilik  sanoati  mahsulotlari 
(asosan ip to`qimachilik sanoati) muhim rol o`ynaydi. Biroq, hozirgi kunda ba'zi bir 
sabablarga ko`ra ushbu sanoat tarmoqlari ham qarama-qarshiliklarga duch kеlmoqda. 
Italiyada  teri  va  poyafzal  mahsulotlarini  ishlab  chiqarish  ham  rivojlangan  soha 
bo`lib, u jahon mamlakatlari ichida ushbu soha bo`yicha 2- yoki 3-o`rinlardan birida 
turadi. Ushbu sanoat tarmoqlarida 258 ming ishchi yoki sanoatda ishlayotgan barcha 
aholining 
6 
%i 
banddir. 
Mamlakatda 
ishlab 
chiqarilayotgan 
poyafzal 
mahsulotlarining 80 %dan ortiqrog`i eksportga chiqariladi. 
Italiyada  yog`ochni  qayta  ishlash  va  mebel  sanoati  ham  ancha  rivojlangan 
sohadir.  Sanoatning  ushbu  tarmoqlarida  2004  yilda  396  ming  kishi  yoki  sanoatda 
band aholining 9 %i band bo`lgan. Rеspublika ushbu sanoat mahsulotlarini jahonning 
barcha mamlakatlariga, asosan, Lotin Amerikasiga eksport qiladi. Qog`oz-tsellyuloza 
sanoati  va  nashriyotlarida  241  ming  kishi  yoki  sanoatda  band  bo`lgan  umumiy 
aholining 5,6 %, kimyo sanoatida 188 ming kishi, sanoatda umumiy aholining 4,4 %i 
band bo`lgan. Metallurgiya va metalni qayta ishlash sanoat tarmoqlarida ishlayotgan 
ishchi va xizmatchilarning umumiy soni esa 552 ming kishini tashkil etgan.  
Mamlakatning  mashinsozlik  tarmoqlarida  aholining  11  %  (472  ming  kishi) 
banddir. Ushbu tarmoq o`z mahsulotining 70 %ini ichki talabni qondirishga qaratgan 
holda 55,7  %ni  esa  eksportga  chiqaradi  (asosan  ЕI  va  Lotin  Amerikasi davlatlariga, 
Rossiya  Fеdеratsiyasi  va  Sharqiy  Osiyo  mamlakatlariga  chiqaradi).  Italiyaning 
elektron va elektronika sanoat tarmoqlarida mehnat qilayotgan umumiy aholining 7,6 
%i (328 ming kishi) band bo`lib, mamlakat ichki talabining 50 %ini qondirgan holda 
50 %ga yaqin mahsulotni eksportga chiqaradi. 

---

 
76 
Italiyaning  transport  vositalarini  ishlab  chiqarish  tarmoqlarida  aholining  7,1  % 
(303 ming kishi) band bo`lib, mamlakat ichki talabining 47 %ni qondirgan holda, 50 
%dan  ortiqrog`i  eksportga  ham  chiqarib  turadi.  Mamlakatning  rezina  va  plastmassa 
ishlab  chiqarish  sanoat  tarmoqlarida  aholining  4,5%  (195  ming  kishi)  band  bo`lib, 
ushbu sanoat tarmoqlari mamlakat ichki talabini 75 % qondirgan holda 40 %ga yaqin 
o`z mahsulotini eksportga ham chiqarib turadi. Xizmat ko`rsatish sohalarida umumiy 
aholining 61,9%i (12.8 mln. kishi) banddir. 
2004  yilda  ishga  yaroqli  barcha  aholisining  5,5  %  (1134  mln.  kishi)  qishloq 
xo`jaligi  ishlari  bilan  band  bo`lgan  edi.  Mamlakatda  agrar  sektor  asosan 
dehqonchilikka  yo`naltirilgan  bo`lib,  ushbu  sektorda  band  bo`lgan  aholining  58  %i 
dehqonchilik bilan, 42 %i esa chorvachilik bilan shug`ullangan. Haydab dehqonchilik 
qilinadigan  еrlarning  50%dan  ortig`iga  donli  ekinlar  (yiliga  1  mln.  t.ga  yaqindan 
еtishtirib, Еvropa mamlakatlari ichida birinchi o`rinda turadi) ekiladi. Mamlakatning 
shimoliy  rayonlarida  dehqon  fermer  xo`jaliklari  bog`dorchilikdan  yiliga  6  mln. 
tonnaga  yaqin  mevali  mahsulotlarni  oladi.  Mamlakatning  janubiy  rayonlari  asosan 
bodom,  еr  yong`og`ini  va  boshqa  subtropik  ekinlarni  ekishga  ixtisoslashtirilgan. 
Mamlakatning qishloq xo`jaligida yiliga 10 mln. tonnaga yaqin uzum hosili olinadi, 
shundan 3.3 mln.t. sitrus, 5.5 mln. tonna tomat еtishtiriladi. Italiya xo`jaligida sut va 
go`sht chorvachiligi asosan mamlakatning shimoliy rayonlaridagi o`tloqli yaylovlarda 
keng tarqalgan.