O`zbekistan respublikasi` xali`q bilimlendiriw ministrligi a`JİNİyaz ati`ndag`I` no`kis ma`mleketlik

Portfolio  avtorinin’  portreti 

                                                                

Men  Iskenderova  Gu’laysha  1992-jili 19-iyunda 

Kegeyli rayoninda tuwildim. Ha’zirde   3j   fizika 

ha’m    astronomiyani    oqitiw    metodikasi  

talabasiman.    Mug’allimshilik    ka’sibin        jaqsi  

ko'rgenim    ushin    NMPI      na    tapsirdim. 

Tiginshilikke    qizig’aman  .    O’mirdegi      uranim     

“  Hesh    qanday    qiyinshiliqlarg’a    qaramastan  

maqsetke  erisiw  “. 

 

 

 

Teoriyaliq  monolog 

Abul  Vafa Al Buzdjani 

(940-998 jillar) 

 

   Abul  Vafa   Muqqammad  Ibn  Muqammad  Al 

Buzdjani    tuwilg’an    jeri  Buzg’on      qalasi    Tegeran  

awilinda    940    jili    10-iyunda    tuwilg’an    Abul      Vafa  

Buzdjanidin’    ustazi    Abul    Hasan    Ibn    Yunus    bolip  

tabiladi.  Orta    as’irlerdimn’    ulli    matematik    ha’m   

astronomlardin’    biri    onin’    toliq      ati    Abul    Vafa   

Muqqammad    Ibn    Muqqammad    ibn    Yaxya    Ibn  

Ismayl  bolip  tabiladi.  

Astronomiyag’a  qosqan  u’lesi. 

Ptolomey    ta’repinen    “  Atmogest”    shig’armasi  

astronomiyaliq  bilimlerdi  tu’sindirip  bergen  bul  onin’  

tiykarg’I    jumislarinin’    biri    edi.  Tixo    Brage    qol  

astinda  ju’rgen  waqitlarida  aydin’  ha’reketleri  haqqinda  bir  qansha  izzertlewler  

o’tkeredi.  998  –jili    oliminen    aldin    Abul    Vafa  Bagdadta    jas    Berubiy    menen   

birge    Ay    tutiliwin      ko’redi.  Bul    tutiliwlardi    U’rgensh    qalasindag’I    menen  

salistiradi. 

Matematikag’a  qosqan  u’lesi 

Abul    Vafa        matematikada    tangensi    ha’m    katangensi    tabiliwin    du’zedi  

ha’m    sinustin’    1    gradusindag’I    manisin    da’lillep    ko’rsetedi.    Ol    ha’tteki  

sinuslar  ushin  2   mu’yeshtin’  qosindisin  da’lilleydi  ha’m  sol  menen  birgelikte  

Al    Xodjondi    ha’m    Ibn    Irak    penen    birgelikte    sinuslar    teoremasin    da’lillep  

beredi. Abul  Vafa   Buzdjani   

  =  

  = 

      

---

24 

 

 Abul  Vafa  Gipparxdin’,  Evklidta  , Diofonda  matematikaliq  miynetlerin  

tu’sindirip   beredi. Og’an  “ Arifmetikani  o’tpey  turip  nelerdi  u’yreniw  kerek”  

degen  pikirleri  bar.  Abul  Vafa  Buzdjani  birinshi  bolip  Tsirkul  menen  sizg’ish   

sizilmalarin  sizg’ish  penen  funksirlep  aralaspa  arqali  bildirgen.