Өзбекистан республикасының физикалық ҲƏм юридикалық шахслардың

бириншиден, пуқараның ҳуқық ҳəм еркинликлери бузылған 
болса;
екиншиден, пуқараның өз ҳуқық ҳəм еркинликлерин əмелге 
асырыўына тосқынлықлар жаратылған болса.
Сырт ел пуқаралары, егер Өзбекистан Республикасының 
халық аралық шəртнамалары ҳəм келисимлеринде басқаша 
қағыйдалар нəзерде тутылмаған болса, усы Нызамда белгилен-
ген тəртипте судқа шағым менен мүрəжат етиўге ҳақылы.
Пуқаралығы болмаған шахслар да усы Нызамға муўапық 
судқа шағым менен мүрəжат етиў ҳуқықына ийе. 
14-статья. Мүрəжатлар мүнəсибети менен 
аян болып қалған мағлыўматлардың əшкара 
етилмеўиниң кепилликлери
Мүрəжатларды 
көрип 
шығыўда 
физикалық 
шахслардың жеке өмири, юридикалық шахслардың искер-
лиги ҳаққындағы мағлыўматлар олардың ыразылығысыз, 
сондай-ақ, мəмлекетлик сырды ямаса нызам менен 
қорғалатуғын басқа сырды қурайтуғын мағлыўматлар 
ҳəм, егер бул физикалық ҳəм юридикалық шахслардың 
ҳуқықлары, еркинликлери ҳəм нызамлы мəплерин 
кемситетуғын болса, басқа мəлимлеме мəмлекетлик ор-
ганлар хызметкерлери тəрепинен əшкара етилиўине жол 
қойылмайды.
Физикалық ҳəм юридикалық шахс ҳаққындағы, 
мүрəжатқа тийисли болмаған мағлыўматларды анықлаўға 
жол қойылмайды.
Физикалық шахстың илтимасы менен оның шахсына 
тийисли ҳеш бир мағлыўмат əшкара етилмеўи керек.

---

85
1. Мəмлекетлик органлар хызметкерлери тəрепинен 
физикалық шахслардың жеке өмири, юридикалық 
шахслардың искерлиги ҳаққындағы мағлыўматлар 
олардың ыразылығысыз, сондай-ақ, мəмлекетлик сырды 
ямаса нызам менен қорғалатуғын басқа сырды қурайтуғын 
мағлыўматлардың əшкара етилиўине жол қойылмаслығы.
Түсиник берилип атырған статьяның биринши бөлиминде 
ҳəр кимниң өз ар-намысы ҳəм абырайына қол қатыўлардан, 
жеке өмирине араласыўдан қорғаныў ҳуқықы ҳаққындағы 
конституциялық реже сəўлеленген. Физикалық шахсларға 
тийисли жеке мағлыўматлар қупыя мəлимлеме категориясына 
киреди, соның ушын да физикалық шахстың ыразылығысыз 
оның жеке өмирине тийисли мəлимлемени, сондай-ақ, жеке 
өмирине тийисли болған сырын, хат жазысыўлар, телефонда 
сөйлесиўлер, почта, телеграф ҳəм басқа да байланысыў сыр-
ларын бузыўшы мəлимлеме топлаўға, сақлаўға, қайта ислеўге, 
тарқатыўға ҳəм оннан пайдаланыўға жол қойылмайды, нызам 
ҳүжжетлеринде белгиленген жағдайлардан басқа.
1
Мəмлекетлик сырларды ямаса нызам менен қорғалатуғын 
басқа сырларды қурайтуғын мағлыўматлар мүрəжатларды 
көрип шығыў ўақтында мəмлекетлик органлар хызметкерлер 
тəрепинен əшкара етилиўине жол қойылмайды.
Мəлимлемени 
қупыяластырыў 
ҳəм 
қупыялықтан 
шығарыў «Мəмлекетлик сырларды сақлаў ҳаққында»ғы 
Нызамға,
2
Өзбекистан Республикасы Министрлер Кабинети 
тастыйықлайтуғын мəлимлемелердиң қупыялық дəрежесин 
анықлаў ҳəм белгилеў тəртиби ҳаққындағы Режеге ҳəм 
1
202-жыл 12-декабрьде қабыл етилген «Мəлимлеме еркинлиги принциплери ҳəм 
кепилликлери ҳаққында»ғы Нызам. //Өзбекистан Республикасы Олий Мажлисиниң 
Ведомостлары, 2003 , №1, 2-ст.
2
1993-жыл 7-майда қабыл етилген «Мəмлекетлик сырларды қорғаў ҳаққында»ғы 
Нызам. //Өзбекистан Республикасы Жоқарғы Кеңесиниң Ведомостлары, 1993, №5, 
232-ст.

---

86
Өзбекистан Республикасында қупыяластырылыўы лазым 
болған мағлыўматлар дизимине
1 
муўапық əмелге асырылады. 
Өзбекистан Республикасының Президенти белгилеп 
қоятуғын мəмлекетлик сырларды сақлаўды тəминлеўши 
мəмлекетлик органлар Өзбекистан Республикасы юридикалық 
ҳəм физикалық шахсларының мүлки болып есапланатуғын 
мəлимлемелерди қупыяластырыў ҳəм қупыялықтан шығарыўға 
ҳақылы. 
Мəмлекетлик сырларға тийисли мағлыўматларға ийе болған 
кəрханалар, мəкемелер, шөлкемлер, жəмийетлик бирлеспелер, 
айырым пуқаралар бундай мағлыўматларды қупыяластырыў 
зəрүрлиги туўралы мəселе шешилиўи ушын мəмлекетлик 
сырлардың сақланыўын тəминлеўши органларға мүрəжат 
етиўи лазым.
Қупыяластырылыўы пуқараның жеке қəўипсизлигине қəўип 
туўдыратуғын мəлимлеме мəмлекетлике сырларға тийисли деп 
табылыўы мүмкин емес.
Мəлимлеме ийелери мəлимлемелерди қупыяластырыў яки 
қупыялықтан шығарыўға байланыслы нызамсыз ис-ҳəрекетлер 
үстинен судқа шағым етиўге ҳақылы.
Физикалық шахслар ҳаққындағы мағлыўматлардан оларға 
материаллық зыян яки мəнаўий зыян келтириў, сондай-ақ, 
олардың ҳуқықларын, еркинликлерин ҳəм нызамлы мəплерин 
əмелге асырыўына тосқынлық етиў мақсетинде пайдаланыў 
қадаған етиледи.
Пуқаралар ҳаққындағы мағлыўматларды алыўшы, оларға 
ийелик етиўши ҳəм олардан пайдаланыўшы юридикалық 
ҳəм физикалық шахслар усы мағлыўматлардан пайдаланыў 
1
Қупыя мəлимлемелер қатарына киргизилген мағлыўматлар дизими. Министрлер 
Кабинетиниң 07.11.2011-ж. қабыл етилген қарарына №2 қосымша. //Өзбекистан 
Республикасының нызам ҳүжжетлери топламы, 2011, №45-46, 472-ст.

---

87
тəртибин бузғаны ушын нызамда нəзерде тутылған тəртипте 
жуўапкер болады.
1
Пуқараға мəнаўий яки материаллық зыян келтириўи мүмкин 
болған мағлыўматларды əшкара еткенлик ушын Ҳəкимшилик 
ҳəм жынайый жуўапкершилик нəзерде тутылған.
Мəселен, Ҳəкимшилик жуўапкершилик ҳаққындағы 
кодекстиң 46-статьясына 
муўапық, 
шыпакерлик 
яки 
коммерциялық сырларды, жазысыўлар ҳəм басқа хабарлар, 
нотариал ҳəрекетлер, банк операциялары ҳəм фондлар сырла-
рын, сондай-ақ, пуқараға, оның ҳуқықларына, еркинликлери-
не ҳəм нызамлы мəплерине мəнаўий яки материаллық зыян 
келтириўи мүмкин болған басқа мағлыўматларды əшкара етиў, 
– пуқараларға ең кем ис ҳақының екиден бир бөлегинен еки 
есесине шекемги, лаўазымлы шахсларға болса – еки есесинен 
бес есесине шекемги муғдарда жəрийма салыўға себеп болады.
Ал, Өзбекистан Республикасы Жынаят кодексиниң 144-ста-
тьясы 1-бөлимине муўапық, физикалық шахслардың өмири
туўралы ямаса юридикалық шахслардың искерлиги туўралы 
мағлыўматларды олардың ыразылығысыз əшкара етиў, сондай-
ақ, физикалық ҳəм юридикалық шахслардың мүрəжатлары 
ҳаққындағы нызам ҳүжжетлерин басқаша тəризде бузыў 
физикалық ҳəм юридикалық шахслардың ҳуқықларына, ер-
кинликлерине яки нызам менен қорғалатуғын мəплерине 
ямаса жəмийет ҳəм мəмлекет мəплерине сезилерли зыян 
келтирилиўине себеп болса, – ең кем ис ҳақының жигирма бес 
есесине шекемги муғдарда жəрийма яки еки жылға шекем мий-
нет дүзетиў ислери ямаса алты айға шекем қамақ пенен жаза-
ланады.