O’zbekiston aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qomitasi toshkent axborot tehnologiyalari universiteti

1-chizma. Yuqori foyda olishning uch sharti
Harajat – bu mahsulotni ishlab chiqarish va uni sotish hamda ish haqi to'lashga sarflanadigan
mablag’lar yig’indisidir. Harajat tarkibiga:
- mahsulot (xizmat) tannarxi;
- ma'muriy harajatlar;
- ijara va foiz to'lovlari;
- ish haqi;
- soliqlar kiradi.
Bozor  iqtisodiyotida  tanlash  qoidasi  yanada  jiddiylashtiriladi.  Zero,  ishlab  chiqarish  (xizmat)
uchun  resurslar  to’g’ri  tanlangandagina  va  ulardan  samarali  foydalangandagina  harajatlar  yuqori
foyda keltirishi mumkin.
Naf  –  bu  mahsulot  (xizmat)ning  iste'molchilarga  qanchalik  ijobiy  natija  keltirishidir.  Haridor
harid  qobiliyati  doirasida  eng  nafli  molni  tanlashga  intiladi.  Shundagina  u  qoniqadi.  Ammo
tovarning  nafliligi  qancha  yuqori  bo'lsa,  uning  narxi  ham  shuncha  baland  bo'ladi.  Bu  esa,  o'z
navbatida haridorning sotib olish qobiliyatini pasaytiradi. 
Baho  –  bu  tovar  va  xizmatlarning  pulda  ifodalangan  qiymatidir.  Baho  ikkita  asosiy  vazifani
bajaradi:
- resurslar iste'molini cheklash imkonini beradi;
- ishlab chiqarish uchun turtki bo'lib xizmat qiladi.
Ma’lumki, biror ashyo (resurs yoki tovar) qancha kamyob bo'lsa, uning narxi shuncha baland
va  binobarin,  uni  sotib  olmoqchi  bo'lganlar  shuncha  kam  bo'ladi.  Iqtisodchilar  buni  narxning