Oʻzbekiston Davlat Bayrogʻi[tahrir


Download 59.84 Kb.
bet6/9
Sana16.06.2023
Hajmi59.84 Kb.
#1505022
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Саволларга жавоб

САЙЛОВ ТИЗИМИ — сайлов ўтказиш тартибларининг ҳамда уларни ўрнатувчи хуқуқий нормаларнинг мажмуи. Ст. давлат вакиллик органларини шакллантириш юзасидан мавжуд булган ва фуқароларни сайловга жалб этиш, сайловларни ташкил қилиш ва депутатнинг сайловчилар билан узаро муносабатларини белгилайдиган тартибини, фуқароларнинг барча сайлов ҳуқуқларини ўз ичига олади (қ. Сайлов ҳуқуқи). Жаҳон мамлакатларининг давлат қурилиши тажрибасида Сайлов тизимининг мажоритар, пропорционал ва аралаш турлари қўлланилади. Мажоритар сайлов тизими деганда (франц. majorite — купчилик сузидан) вакиллик органларига сайловларда овоз бериш натижасини аниклаш тушунилади. Унда қонун билан белгиланган куп овозни олган номзод (ёки номзодлар рўйхати) муайян округ бўйича сайланган ҳисобланади. Ҳоз. замон конституциявий ҳуқуқида нисбатан, мутлақ ва малакали купчилик овозига асосланган мажоритар сайлов тизимлари қўлланилади. Mac, АҚШ, Буюк Британия, Ҳиндистон, Мексика ва б. да. Мутлақ кўпчилик овозига асосланган мажоритар тизимда берилган ва ҳақиқий деб топилган овозларнинг умумий сонидан мутлақ (ёки оддий) куп овоз (яъни 50% +1 та овоз) олган номзод сайланган ҳисобланади. Агар номзодлардан биронтаси ҳам етарлича овоз олмаса, кайта овоз бериш утказилади, бунда номзодлар руйхатида нисбатан куп овоз олган 2 та номзод қолдирилади. Баъзан қайта овоз бериш урнига 2-тур овоз бериш утказилади, бунинг натижалари бошкача тизим буйича аникланади (мас, Францияда Миллий мажлис—парламентга сайловларда мутлақ купчилик овозига асосланган мажоритар тизим, 2-тур овоз беришда эса нисбатан купчиликнинг овозига асосланган мажоритар тизим қулланилади). Нисбатан купчилик овозига асосланган мажоритар тизим энг содда тизим бўлиб, бунда номзодлар орасидан уз рақибларининг ҳар бирига нисбатан куп овоз олгани сайланган хисобланади. Бу тизимда купинча сайловчиларнинг қуллабқувватлашига эга бўлмаган партия парламентда кўп уринга эга булиши мумкин. АҚШ, Буюк Британия ва б. бир канча давлатларда мажоритар тизимнинг ана шундай шакли қўлланилади. Шунингдек, мажоритар тизимнинг камданкам ҳолларда қўлланиладиган яна бир турималакали купчилик овозига (умумий овозларнинг 2/3, 3/4 кисмига) асосланган мажоритар тизим ҳам мавжуд (мас, Чилида парламентнинг қуйи палатаси — Депутатлар палатасига сайловларда шундай тизим қўлланилади). Бироқ, бунда фақат жуда оз номзодлар сайловчиларнинг 65% овозини олиши мумкин булганлиги учун, мандатлар, одатда, вакилликнинг пропорционал тизими буйича тақсимланади. Ҳар бир сайлов округидан сайланадиган депутатларнинг сонига қараб бир мандатли ёки куп мандатли мажоритар сайлов тизимлари булиши мумкин. Бир мандатли мажоритар тизимда бир округдан бир депутат сайланади. Кўп мандатам мажоритар тизимда бир округдан бир неча депутат сайланади.
15.

Download 59.84 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling