O’zbekiston Jurnalistika va Ommaviy Kommunikatsiyalar Universiteti Raqamli Media va Internet Jurnalistika Kafedrasi

O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta
maxsus ta’lim vazirligi

O’zbekiston Jurnalistika va Ommaviy Kommunikatsiyalar Universiteti

Raqamli Media va
Internet Jurnalistika Kafedrasi
O'zbek internet – segmentida ilmiy-ommabop va ma'rifiy kontent: tarqalish kanallari, asosiy muamolar

5220104 – Jurnalistika (Internet Jurnalistikasi)
ta’lim yo’nalishi bo’yicha bakalavr darajasini olish uchun

BITIRUV MALAKAVIY ISHI
“HIMOYAGA TAVSIYA ETILADI” ILMIY RAHBAR
“Raqamli media va internet jurnalistika” ________SH.Taylakova
kafedrasi mudiri________p.d.f, dots. Sh. Taylakova 202_-yil “__”__________
202__yil “__” _________


Toshkent – 2023
O'zbek internet – segmentida ilmiy-ommabop va ma'rifiy kontent: tarqalish kanallari, asosiy muamolar
Reja:
KIRISH…………………………………………………………………………….3
I BOB: JURNALISTIKADA ILMIY MARIFIY MAVZULAR YORITISHINING O'ZIGA XOSLIGI……………………..…………………..10

1. 
   An'anaviy OAVda ilmiy-ommabop va ma'rifiy mavzularni yoritish xususiyatlari…………………………………………………………12
   
2. 
   Ijtimoiy tarmoqlarda ilmiy-ommabop va ma'rifiy kantentning o'ziga xosligi…..……………………………………………………………16
   

I Bobga doir xulosalar………………………………………………………28
II BOB: O'zbek internet resurslarida ilmiy-ommabop va ma'ifiy kantent turlari……..………………………………………………………………………30
2.1. Internetda ilmiy-ommabop va ma'rifiy kantentga doir manbalar va
(so'rovnoma)………………………….……………………………..32
2.2. Ziyo.uz milliy internet segmentida yetakchi ma'rifiy resurs
sifatida….………………………………………………………..….37
II Bobga doir xulosalar………………………………………………….…43
XULOSA…………………………………………………………………………44
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………..46
KIRISH
Ommaviy axborot olamida – hozirgi zamon talabidagi yagona ommabop vosita internet bo’lib, bizga barcha sohalarga oid noaniqlik ya'ni ongimizga mavhum bo'lgan tushunchalar haqida ochiq, oddiy va ravon ma'lumot beruvchi axborot manbai bo’lib kelayotgan bir davrda Milliy o’zbek segmentimizda asosiy media tashuvchisi hisoblanadi.
Tabiyki, hozrgi kunda ushbu omilga bo'lgan ehtiyojmandlar soni kundan kunga ortib bormoqda. Mazkur tarmoq butun dunyo miqyosida global tarmoqdir. Zero unda mavjud yangiliklardan xabardor etuvchi matinlar, tasvir hamda ovoz hizmatlari va bir qator imkoniyatlar barcha jabhada katta yengilliklarni yuzaga keltirayotgan bo'lsa-da, ammo ikkinchi tomondan insoniyatni beixtiyor vertual olamga jalb etib bormoqda. Ayniqsa, bu ta'sir doirasidan o'smir yoshlar ham yo'q emas. Bu borada mutahasislarning so'zlari quydagi natijalarni isbotlamoqda:
Ilmiy bilimlarni ommaviy auditoriya tushunish darajasiga moslashtirish va uni jamiyatda yoyishga qaratilgan ijodiy faoliyat bo‘lgan ilm-fanni ommalashtirish mamlakatning ijtimoiy, iqtisodiy, madaniy rivojlanishiga hissa qo‘shadigan muhim vositalardan biridir. Aynan tasavvufga qarshi turadigan ishonchli ilmiy bilimlar, ko'plab zamonaviy ommaviy axborot vositalari tomonidan tinglovchilarga taqdim etilgan soxta ilmiy manbalar, shuningdek, barcha turdagi biz biladigan va taajjublanadigan noyob "ekstrasenslar", "sehrgarlar" va boshqalar ijtimoiy taraqqiyotning haqiqiy kafolati hisoblanadi.
Ilm-fanni ommalashtirish O’zbekistionda Birinchi prezidentimiz tashabbusi bilan amalga oshirilgan ijtimoiy-iqtisodiy o'zgarishlar tufayli yuzaga kelgan va unga talab mamlakatimizning dolzarb ehtiyojiga aylandi. Aynan ular, avvalambor, iste'dodli, tafakkur egalarini jalb qilish uchun aholi o'rtasida ilmiy bilimlarni tarqatish zarurat degan tushunchaga keldi, yoshlarni ham ilmiy, ham iqtisodiy ishlab chiqarishiga, fan va jamiyatning hayotini o’z bilim ko’nikmalari asosida muhim sohalariga sarf etishga chaqirdi. Oxirgi 30 yil davomida ilm-fanni ommalashtirishning rivojlanishi axborot tarqatish vositalari - avval kitoblar, keyin esa - gazeta va jurnallarning rivojlanishi bilan uzviy bog'liqdir. Sovet davridan keyin ilmiy ommalashtirish yuqori rivojlanish darajasiga ko'tarildi. Bu davrda mamlakatda ilmiy-ommabop ommaviy axborot vositalarini o‘z ichiga olgan yaxshi tarmoqlangan tizim shakllandi. 1990-yillarning boshidan beri mustaqil O’zbekiston jamiyatining o'zgarishi, uning bozor munosabatlariga o'tishi tufayli jadal odimladi
Hozirgi vaqtda jamiyatning ilmiy jihatdan ommalashtirishga bo'lgan ehtiyoji ortib bormoqda. So'nggi yillarda o’zbek jamiyatini modernizatsiya qilish, texnologik yutuqar bilan yangilash bo'yicha e'lon qilingan davlat qarorlari uni qayta tiklash va yanada rivojlantirish uchun turtki bo'lmoqda.
Bu, birinchi navbatda, ommaviy axborot vositalari tizimidagi nashrlarning yangi tipologik guruhi - ilmiy-ommabop saytlar imkoniyatlarini nazariy tushunish zarurati bilan oldindan belgilanadi. Kompyuterlar sonining tez o'sishi (hozirda o’zbeklarning uchdan biridan ko'prog'i ulardan foydalanmoqda), yangi texnologiyalar, mobil aloqa (iPhone, smartfon, iPad va boshqalar) tarqalishi, foydalanuvchilar sonining kengayishi, ommaviy axborot vositalari (jumladan, ilmiy ommaviy axborot vositalari) global miqyosga kirib borayotgan tarmoq faollashmoqda. Ko'pgina tadqiqotchilarning fikriga ko'ra, yaqin kelajakda Internet ommaviy kommunikatsiyalar tabiatiga eng jiddiy ta'sir ko'rsatadi, shu jumladan, hozirgi vaqtda davriy nashrlar, televidenie va radiolar egallab turgan axborot maydoni hajmining qisqarishi hamda o’rni intelektual bilimlar egallashi farz qilnmoqda.
Shu bilan birga, hozirda global tarmoqda ilmiy ommalashtirishning tizimli tahlili olib boriladigan nazariy ishlar mavjud emas. Bu jamiyatimiz uchun muhim muammolarni hal qilishda uning rolini oshirishi dargumon. Ilmiy-ommabop internet resurslarining ommaviy kommunikatsiya tizimida tutgan o‘rnini aniqlash, ularning rivojlanishini belgilab beruvchi omillarni o‘rganish, ushbu resurslarning predmetli-mavzuiy mazmuni, sinfiy va janr xususiyatlarini o‘rganish zarurati dolzarbdir. Bu muammoning yechimi, shubhasiz, virtual media makonini yanada transformatsiya qilish, uni ijtimoiy taraqqiyot ehtiyojlaridan kelib chiqib optimallashtirish jarayoniga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Ommaviy ilmiy Internet-resurslar ommaviy axborot vositalarining yangi tipologik guruhi sifatida yaqin vaqtgacha amaliy o'rganilmagan. Bu tushunarli, chunki Internet aloqalarining o'zi ham so'nggi 7 yil ichida mamlakatimizda sezilarli rivojlanishga erishdi. Ommaviy kommunikatsiyalarning nazariy tadqiqotlari yangi ommaviy axborot vositalari, shu jumladan An’anaviy mavjud bo’lgan Mirzo Ulug’bek nomidagi O’zbekiston Miliy universitetining jurnalistika bo’limlarida biroz bo’lsada rivoj topgandi. Biroq, 2018-yil tashkil topgan O’zbekiston Jurnalistika va Ommaviy kommunikatsiyalar universitetidan so’ngina jadal rivoj bosqichiga kirib, uning jurnalistika bo'limlaridan keyingina tartibli xarakter kasb etdi. So'nggi yillarda onlayn ommaviy axborot vositalarini tahlil qiluvchi ilmiy nashrlarning aksariyati paydo bo'ldi.
Aytish kerakki, zamonaviy ommaviy axborot vositalarida ilmiy ommalashtirish fenomeni yetarlicha o'rganilmagan. Mustaqilllikning dastlabki davrida ommaviy axborot vositalarida ilmiy ommalashtirish muammolari juda chuqur o'rganilmagan bo'lsa-da, endilikda o’rganish uchun barcha vosita va kuch-bilim yetarli. Mustaqillik dastlabki davrida, afsuski, ilmiy ommalashtirish mavzusi tadqiqotchilarning nuqtai nazaridan deyarli chiqib ketdi. Va ilmiy-ommabop jurnalistikani o'rganishda deyarli o'ttiz yillik tanaffusdan so'ng, nihoyat, e'tiborga molik asarlar paydo bo'ldi.
Biroq, tadqiqotchilarning ommaviy axborot vositalarida zamonaviy ilmiy ommalashtirishga qiziqishi ko'rsatilgan bo'lsa-da, hali buning umumiy nazariyasi mavjud emas. Internetda ilmiy ommalashtirishning o'ziga xos xususiyatlariga kelsak, bizning ma'lumotlarga ko'ra, bugungi kungacha ushbu mavzuga bag'ishlangan dissertatsiyalar (umuman, fundamental nazariy nashrlar) bo'lmagan. Bizning dissertatsiya tadqiqotimiz ushbu bo'shliqni to'ldirishga qaratilgan.