O‘zbekiston milliy universiteti horijy filologiyasi fakulteti O‘zbek

Nutq madaniyati kursining tekshirish obyekti

Nutq madaniyati kursining tekshirish obyekti nutqning (xoh og’zaki, xoh yozma) til tuzilishi bo‘lib, bu tuzilishni nutqning nutqiy bo’lmagan hodisalarga (borliq, tafakkur, ong, tinglovchi, vaziyat va asosan tilga) munosabati nuqtayi nazaridan, shuningdek, uslublar bo‘yicha tarmoqlanganligining aks etishi nuqtayi nazaridan tekshiradi.
Nutq madaniyati kursi nutqning til tuzilishini, eng avvalo, adabiy til me’yorlariga mosligi nuqtai nazaridan tekshiradi.
Nutqning adabiy til bilan munosabati masalasi kursning asosiy masalasidir.
,

.

• Taniqli rus tilshunosi R.A.Budagov yozuvchi T.N.Timofeyevning «Правильно ли мы говорим? » («Biz to’g’ri gapiramizmi? ») nomli risolasiga yozgan taqrizida nutq madaniyatini «filologik fan»ded ataydi.Aynan shu risola xususida boshqa bir tilshunos-V.P.Petushkov o’z qarashlarini quyidagicha bayon qiladi:
• «Nutq madaniyati fanning ilmiy tarmog’i sifatida tilshunoslik bilan bir qatorda estetika,odobshunoslik,ijtimoiy fanlar bilan ham hisoblashmog’i kerak.Boshqa fanlar bilan yaqindan aloqada bo’lgandagina nutq madaniyati o’zining mukammal ta’limotini yarata oladi va jamiyat uchun kutilgan salmoqli ta’sirini o’tkaza oladi.»(Вопросы литературы1963,№2,с.195)
• V.P.Petushkov ushbu fikrni aytar ekan, u nutq madaniyatini «yangi fan» deya ta’riflaydi.(Петушков В.П.Культура слова и писатели.Вопросы культуры речи-И.,1967,№8,с.142)

.

• Nutq madaniyati xodisasini quyidagicha talqin qilish mumkin:

1)tildagi mavjud til hodisasining nomi;
2)nutq madaniyati talablariga javob beruvchi aniq nutqiy ko’rinishning nomi;
3)madaniy nutq va u haqida so’zlovchilar ongida mavjud bo’lgan normativ tasavvurlarning nomi;
4)tilshunoslikning ilmiy-tadqiqot obyekti bo’lgan nutq madaniyati va u haqidagi mavjud ilmiy tasavvurlarning ,muammoning nomi;
5)nutq madaniyati muammosini tadqiq qilish bilan shug’ullanadigan tilshunoslik sohasining - nutq madaniyati sohasining nomi tarzida.