O‘zbekiston milliy universiteti m. ShAripov d. Fayzixo‘jayeva mantiq tarixi va nazariyasi falsafa yo‘nalishi talabalari uchun Darslik Toshkent

Kontropozitsiya qonuni asosida xulosa chiqarish

Kontropozitsiya qonuni – shartli mulohazaning asos va natijasini (antetsedent va konsekvent) inkor yordamida o‘rin almashtirishga imkon beruvchi mantiqiy qonunlarning umumiy nomi. Bu qonunlarning simvolik ifodalanishi quyidagicha:

1. 
   (r→ q) → (q → r)
   

Formulaning o‘qilishi: Agar r bo‘lganda q bo‘lsa, unda q bo‘lmasa r ham bo‘lmaydi.

Masalan: Agar tong otsa, Quyosh chiqadi, unda tong otmasa, Quyosh ham chiqmaydi.

2. 
   (r→q) → (q → r)
   

Formulaning o‘qilishi: Agar r bo‘lmasa q ham bo‘lmaydi, unda q bo‘lsa r ham bo‘ldi.

Masalan: Agar tong otmasa, Quyosh chiqmaydi, unda Quyosh chiqsa, tong otgan bo‘ladi.

3. 
   (r→q) → (q → r)
   

Formulaning o‘qilishi: Agar r bo‘lsa q bo‘lmaydi, unda q bo‘lsa r ham bo‘lmaydi.

Masalan: Agar uchburchak kvadrat bo‘lmasa, unda kvadrat uchburchak emas.

4. 
   (r→q) → (q → r)
   

Formulaning o‘qilishi: Agar r bo‘lmasa ham q bo‘lsa, unda q bo‘lmasa r bo‘ladi. Mas. Agar shubhali bo‘lmagan narsa aniq bo‘lsa, unda aniq bo‘lmagan narsa shubhalidir.