O’zbekiston Milliy Universiteti “tarix” ta’lim yo’nalishi guruhi talablasi ning “Jahon Tarixi” fanidan kurs ishi

II BOB. Ingliz Afg’on urushidan keyingi holatlar.
2.1. Ingliz Afg’on urushidan keyin davlatlarning siyosiy va ijtimoiy holatlari.
Qasos
IKTning bunday tartibsizliklari shunchaki bunday emas edi. 1842 yil 31 martda umumiy pollockning 13 ming birligi Yelobodga ko'chib o'tdi, uning yo'lidagi hamma narsani juda yomon ko'radi. Pollock tog'lardagi harbiy harakatlar tajribasiga ega edi va Snayper va Ot artilleriyasidan foydalangan holda afg'onistonlik pistirmani buzdi. 14 aprel, bo'linish Jeladobodga etib keldi. Keyinchalik bu g'oya Kobulga kimni kim ekanligini ko'rsatish uchun jazo berish uchun paydo bo'ld.
Aksincha, bunday emas. Afg'onistondan barcha qo'shinlarni olib kelishga qaror qilindi, ammo Kobulni qo'lga olish uchun harakat paytida. Buyurtmalarga ko'ra, Qandahordan kelgan ingliz qo'shinlari Afg'onistonni shimoldan o'tib, Kobulni qamrab olish, Kobul va Jalolobod va Peshovarni bosib o'tishga majbur bo'lishdi.
Avgust to'qqizinchi, Nott Qandahordan olti ming britaniyalik Sipaev bilan ko'chib o'tila boshladi. 30 avgust kuni u Gaznidan kelgan katta harbiy afg'on afg'onlarini sindirdi; Ham afg'onalar mahbuslari, Kobulga yo'l bo'yida xirillashga buyurilgan. 17 sentyabrda kurashsiz Kobul olib ketildi.
O'z navbatida, pollock Yeloboddan sakkiz ming askar va Sipaev bilan ko'chib o'tdi, Tezin punkasida va 17 sentyabr kuni Kobulga keldi. Akbar Bamian va Portlockni qaytarish uchun orqaga chekindi, asirlarni qaytarish uchun Qizillovi (turkman tartibsiz otliqlar) yubordi. Natijada 51 ta Britaniya xodimi, 21 nafari 21 nafar ayol va 22 bola ozod qilindi.


2.2. Urushning salbiy oqiblari va natijalari.
Kobulda inglizlar olov binolariga xiyonat qilishdi va uch kunlik sovrinlarga ruxsat berishdi. Britaniya ketganida, shahar ko'proq xarobalar bilan eslatib turardi. Keyinchalik, afg'onlar yana ingliz paslarida yana hujum qilishganida, Yeelobodga boradigan Yeelobodga borishdi - bu yo'qotishlar kichik, yaralangan.
Tarixning oxiri¹⁵
Ko'rinib turibdiki, afg'onlar super jangchilar emas edi. Odatda uyushgan armiya mujohidlarni alohida qiyinchiliksiz boshqarayotgan edi. 1841 yil qishining mag'lubiyatiga ko'ra, ingliz xo'jayinilarning aybi afg'onlarga qaraganda ancha katta.
Yana bir savol shundaki, bir nechta muhim fikrlarga qo'shimcha ravishda Afg'onistonning qolgan qismi qiziqishni tasavvur qilmagan: shuning uchun inglizlar super jangchilar bo'lgani uchun emas, balki quvg'in qilishga emas.
1842 yil kuzida inglizlar Afg'oniston bilan nima qaror qildi? Hisobni o'zgartirgan uzoq tasodifiy, Ellenboro u erga qaytishga qaror qildi ... U erda iste'molchi Muhammad Boronning barcha pishloqlari boshlandi. Va'da evaziga, hech qachon boshqa ingliz kuchlariga qarshi qo'shilmaslik.
Har bir mamalakat o‘z mustaqilligi uchun hamisha kurashadi. O‘z qadriyatlarini saqlab qolishga urinadi. Afg‘oniston ham ana shunday mamlakatlardan biri. Mazkur davlat mustaqillikka erishish uchun inglizlar bilan 87 yil kurashgan. Inglizlar Afg‘onistonni o‘z mustamlakasiga aylantirish uchun bir necha marotaba bosqinchilik yurishlarini amalga oshirgan. Bu kurashlar tarixga ingliz-afg‘on urushlari nomi bilan kirgan.


Xulosa.
Ushbu kurs ishimavzusini atroflicha o’rganib chiqib ushbu xulosaga keldik.
Birinchidan, biz aynan bugun bu mavzu xususida to‘xtalishimizga sabab 1832–1842-yillarda bo‘lib o‘tgan ingliz-afg‘on urushi. Unda 1842-yilning 13-yanvar kuni inglizlar birinchi marta katta mag‘lubiyatga uchrashadi. Qobuldan chekinayotgan Britaniya armiyasining qolgan qismi Gandamak (Afg‘onistonning hozirgi Nangarhar viloyati) qishlog‘iga joylashgan edi. Ular 44- bo‘linmaning 45 askari va 20 nafar ofitseri edi, ularda bor yo‘g‘i 20 ta miltiq va 40 dona o‘q bo‘lgan. Ular qishloq yaqinidagi balandlikka chiqib olib minglab afg‘onlar bilan kurashib halok bo‘lishgan. Shu kuni faqat bittagina ingliz qochishga muvaffaq bo‘lgan. Britaniyalik jarroh ulardan qochib inglizlarning Jaloloboddagi garnizoniga yaralangan holda yetib keladi.
Ikkinchidan, Inglizlar bu mag‘lubiyat bilan to‘xtab qolishmaydi. Natijada ikkinchi ingliz-afg‘on urushi boshlanadi. 36 ming kishidan iborat uch kalonnali ingliz qoʻshinlari 1878-yili inglizlar Afgʻonistonga Xaybar, Kurram va Boʻlan yoʻlagi orqali bostirib kirib urush boshlashadi. Bu urushda qoʻshin soni va qurollanish jihatidan raqibidan ancha ortda qolgan afgʻon armiyasi chekinishga majbur boʻlgan. 1879-yilning 8-yanvarida ingliz qoʻshinlari Qandahorni egallagan. Afgʻoniston amiri Yoqubxon Angliya bilan Gandamak bitimini imzolagan, bunga qarshi mamlakatda xalq qoʻzgʻoloni boshlangan (1879 y. sentabr). Qobuldagi ingliz rezidenti Kavanyari 1879-yil 3-sentabr kuni oʻldirilgan. 1880-yil 27-iyulda Qandahor yaqinidagi Mayvand yonida boʻlib o‘tgan jangda afgʻon qoʻshinlari inglizlar brigadasini tamoman tor-mor qilgan. Kobuldagi inglizlarni qoʻzgʻolonchilarning afgʻon, tojik va oʻzbeklardan tashkil topgan deyarli 100 ming kishilik armiyasi qamal qilgan. Afgʻoniston xalqlarining bosqinchilarga qahramonona qarshilik koʻrsatishi Angliya hukumatini Afgʻonistonni bosib olish va parchalab tashlash rejasidan voz kechishga va amir Abdurahmon bilan kelishuv shartnomasini tuzishga majbur qiladi. Unga koʻra, Afgʻoniston ichki siyosatda mustaqil boʻlib, tashqi siyosatda Angliya nazorati ostida qolgan. Ingliz qoʻshinlari mamlakatni tark etgan.
Uchinchidan, biroq 1919-yili amir Omonullaxon Afgʻoniston mustaqilligini eʼlon qilishi bilan inglizlar 3-may kuni uchinchi urushni boshlashadi. 6-may kuni Angliya Afgʻonistonga qarshi urush eʼlon qiladi. 40 ming jangchidan iborat afgʻon qo‘shini inglizlarning 340 ming kishilik armiyasi bilan kurashadi. Texnikaviy jihatdan ham afg‘onlardan ustun bo‘lgan inglizlar urushni davom ettirishdan voz kechishga majbur bo‘lishadi. 8-avgust kuni sulh bitimi tuziladi. 1921-yilning 22-noyabrida Qobulda ratifikatsiya qilingan bitimga koʻra Angliya Afgʻonistonning toʻla mustaqilligini tan olgan.