huri “Y axshilik” g'azali ekanligi bejiz emas. Bu erda asrlar davomi-
da eskirmaydigan umrbog'iy hayot falsafasi nihoyatda yuksak
san'atkorlik bilan ochib berilgandir. “Ahli jahon yomonliq qilsa ham,
sen unga o'xshama, undan yaxshi b o'l” degan fikr beshinchi baytda
o'zining teran falsafiy ifodasini topadi:
Bori elga yaxshilik qilg'ilki, mundin yaxshi yo'q,
Kim degaylar dahr am qoldi falondin yaxshilik.
G'azalning xulosaviy bayti kishini chuqur o'yga toldiradi:
Yaxshilik ahli jahondan istama Bobur kibi
Kim ko'ribdir, ey ko'ngil, ahli jahondin yaxshilik
(O'sha kitob. 125-bet).
“Jahonda yaxshilik istmaydigan odam yo'q. Nega Boburga o'x-
shab yaxshilik istamaslik kerak?” Mana shu erda yana tasavvuf falsa
fasi esga tushadi. Tasavvuf doim beg'araz yaxshilik qilishga unday -
di. Yaxshilik qilib qo'yib, unga javoban yaxshilik kutish tasavvuf
nazariyasi bo'yicha tamagirlik hisoblanadi. Demak, Bobuming ushbu
g'azali chin musulmonlarcha beg'araz yaxshilik qilishga undaydi.
Ayni vaqtda, “Kim ko'ribdir, ey ko'ngil, ahli jahondin yaxshilik”
degan satr g'azal xulosasida takrorlanishi Bobuming ilk g'azalida
shakllana boshlagan e'tiqodiga mos keladi. “Jonimdin o'zga yori
vafodor topmadim. Bobur o'zingni o'rgatako'r, yorsizki, men istab
jahonni. Shuncha qilib, yor topmadim” degan falsafiy xulosa umr
bo'yi Bobuming esidan chiqmaydi. Chunki u o 'z davridan juda
oldinga ketgan, o'z muhitidan beqiyos darajada baland turgan siymo
69
ekanligini ich-ichidan his qiladi. Shu sababli, najotni faqat tashqari-
dan kutmasdan, o 'z kuchiga ham ishonishni, xudo bergan uJkan iste'-
Do'stlaringiz bilan baham: |
