O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi Toshkent Davlat Yuridik Instituti 1-huquq fakulteti “A” potok 2-guruh talabasi Ergashev Abduvohidbekning “Xorijiy mamlakatlar davlati va huquqi” fanidan

4- мавзу: Ўрта асрларда Шарқ мамлакатлари давлати ва ҳуқуқи РЕЖА:  

Ўрта асрларда Хитой ижтимоий тузуми

• Ўрта асрларда Хитой аҳолиси
• учта ижтимоий гуруҳга бўлинган:
• 1) “олийжаноб кишилар” – шенши; ;
• 2) “раҳмдил, яхши кишилар” –
• оддий халқ, «майда кишилар»;
• 3) “паст табақадан келиб чиққан
• кишилар” – давлатга тегишли ва хусусий эгаликдаги қуллар кирган.

Хитой давлат тузуми

• Император Давлат кенгаши чап ва ўнг қўл вазирлар
• 6 та маҳкама:
• 1) мартабалар (мансаблар, хизматлар) бўйича; 2) маросимлар бўйича;
• 3) солиқлар (даромадлар) бўйича;
• 4) ҳарбий ишлар бўйича;
• 5) суд ишлари (жазолар) бўйича;
• 6) ижтимоий ишлар бўйича.
• Иккита маслаҳатчи ва биринчи даражали чиновниклар бошчилигидаги Катта котибият.
• Марказда ҳам, провинцияларда ҳам турли тоифалардаги цензорлик, назорат органлари маъмуриятдан мустақил мавқега эга эди.

Ҳуқуқнинг асосий белгилари

• Бизгача етиб келган биринчи қонунлар тўплами – XVII асрдаги Tан сулоласи кодекси – “Tан люй шуи” ҳисобланади.
• Бу қонунлар тўпламида қонунларнинг тўртта туркуми:
• люй – жиноят қонунлари;
• лин – маъмурий қонунлар;
• ко – жиноят ва маъмурий қонунларга қўшимча;
• ши – қонунларни қўллаш ҳақидаги қоидалар ўрнатилади.
• XI аср охирида Хитойда қонунларни қайта кўриб чиқиш ва таснифлаштириш бўйича махсус бюро тузилади. У, жумладан, “900 та моддадан иборат қонунлар тўплами”ни тайёрлайди. XIV асрнинг охирида “Мин сулоласи қонунлари тўплами” дунёга келади.
• Жиноятлар “Ўнта ёвузлик” концепцияси асосида таснифлаштирилган.

2. Араб халифалигининг ташкил топиши ва ислом ҳуқуқи

• Араб халфалигида аҳоли:
• 1) мусулмонлар ва номусулмонларга;
• 2) араблар ва бошқа халқларга бўлинган.
• Уларнинг ҳуқуқлари нотенг ва ҳар хил эди.
• Бошқа диндагилар – зиммийлар тўла ҳуқуқий лаёқатга эга эмас эди.
• Ислом ҳуқуқи бўйича қуллар ҳуқуқ субъекти бўлмаган, лекин улар ўз хўжайинларининг розилиги асосида эркин кишилар билан шартнома тузишлари ва мулкка эгалик қилишлари мумкин эди.