O’zbekiston respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo’mitasi

Fotografiya elementlari. Zamonaviy fotografik metodlar bir necha harak- terli hossalarga ega:

1. 
   Fotomateriallarning akkumulyacion hossalari yoki yoruglik energiyasining ta'sirini tuplash kobiliyati. Yoruglik ta'siri fotomaterialning yoruglik sezuv- chan katlamida fotohimiyaviy reakciya beradi. Yoruglik ta'siri tuhtaganda, fotokatlamda uning ta'siri saklanib, yashirin (kuzga kurinmaydigan) tasvir shaklini oladi.
   
2. 
   Fotografik katlamning spektral universalligi. Yoruglikni kabul kiluvchi turli moddalar yoruglikning tulkin uzunliklari uzgarishi bilan unga nisbatan uz reakciyalarni uzgartiradi. Turli fotoelementlar yoruglik tulkinlarini turlicha kabul kilish kobiliyatiga ega. Fotografik katlamlar fakat kurinuvchi yoruglik spektrlarinigina sezmasdan, ulьtrabinafsha, infrokizil, rentgen nurlarining tulkin uzunliklarini dam seza oladi.
   
3. 
   Tasvir olinishi zarur bulgan buyumning anik geometrik shaklini olish kobiliyati. Bu, fotografiyani ulchov tehnikasiga kullash imkoniyatini beradi.
   
4. 
   Fotografik processning dujjatliligi. Bu esa yoruglik ta'siri natija- larini uzok saklanishini ta'minlaydi.
   
5. 
   Fotografik tasvirni cheksiz kup nushada kupaytirish mumkin. Fotografik jarayonlar asosida fotoapparatlar turadi, zamonaviy fotoap-
   

paratlar uz kattaliklari (formatlari) fotomateriallarning yoruglik sezgirligi darajalari, apparatlarning konstrukciyasi, ishlatish metodlari bilan uzaro fa- rklanadi. Ammo ularni formatlariga karab kuyidagi gruppalarga bulib urganish kabul kilingan:

1. 
   Katta formatli fotoapparatlar. Bunday apparatlar 13h18 va 30h40 kattalikda katlanuvchi-kamerali bulib, ular fakat fotopavilьonlardagina ishla- tiladigan stacionar va olib yuritiladigan fotoapparatlardir. Kuchma apparatlar sifatida 13h18 va 18h24 sm «FKD» markali fotoapparatlar kullaniladi. Hdmma katta formatli apparatlarning asosiy kamchiliklari shundaki, ularda tasvir hira shishada teskari vaziyatda olinadi, buyumning tasviri unchalik keskin va anik bulmaydi.
   
2. 
   Urta formatli fotoapparatlar. Bu apparatlarda kadrlar ulchami 4,5h6; 6h9 sm bulib, ular 60 mm li galtakli plyonkalarga muljallangan. Ular pa- vilьonlarda olib yurishlar uchun, yosh bolalarni rasmga olish uchun ancha kulay («Iskra», «Salyut»,
   

«Kiev», «Moskva» va shularga uhshash apparatlardir).

3. 
   Kichik formatli fotoapparatlar. Bu apparatlarda kadrlar ulchami 18h24, 24h24; 24h36 mm bulib, ular 35 mm li plyonkalarga muljallangan, ular pavilьonlardan tashkari joylarda rasmga olish uchun ishlatiladi, bular katorida uzokni disobga oluvchi «FED», «Zorkiy», «Kiev» va kuzguli apparatlar «Zenit», «Kiev-10»,
   

«Kiev-11» ni kiritish mumkin

4. 
   Mikrofotoapparatlar. Bularda kadrlar ulchami 10h14 mm bulib, ular 16 mm li plyonkaga muljallangan. «CHayka», «Mikron», «Fed-Mikron» markali apparatlar shular jumlasidandir. Sanoatimiz ishlab chikarayotgan «Sputnik» markali fotoapparat stereojuft rasm (chap va ung kuzga nisbatan ikki nuktada urnashgan ikki rasm) ni olishga muljallangan bulib, ulchamlari 6h6 sm li kadrlarni dosil kiladi. Bunday apparatlar ikki kamerali bitta korpus bulib, kuzguli vidoiskatellarga ega.
   
5. 
   Panoram fotoapparatlar.Bular katoriga «Gorizont» markali apparat- larni kiritish mumkin. Ular 35 mm li plyonkalarni kullashga muljallangan, olinadigan rasm bir tekislikda olinmay, aylanma va ob'ektivi rasmga olish vaktida uz uki buyicha (vertikal uk buyicha) aylanadi. Panoram apparatlarning tasvir burchagi 1200 ga teng. Bunday apparatlar katta fazoda joylashgan ob'ekt- lar tasvirini katta ulchamlarda tushirib olish imkoniyatiga ega.
   
6. 
   Avtomatik fotoapparatlar. Bu fotoapparatlar uz konstrukciyalari bilan viderjkani va diafragmani avtomatik tugrilash yoki ulardan birini tugrilash imkoniyatiga ega bulishlari bilan afzaldir. Bular katoriga «Kiev-10», «Kiev-15»,
   

«Zorkiy-10», «Sokol», «FED-Mikron», «Viliya-avto» markali appa- ratlarni kiritish mumkin.
Yukorida bayon etilgan fotoapparatlar uz zatvorlari konstrukciyasiga karab markaziy va shtorli turlarga bulinishi bilan, uz korpusining konstrukciyasiga karab dastalanuvchi va kattik konstrukciyali buladi.
Ob'ektiv-zatvor, vidoiskatelь-dalьnomer, linzali kompensator, kuzguli fokuslagich, kadrlar schetchigi, sinhronlovchi kurilma va shunga uhshashlar foto-apparat elementlari bulsa, fotoprocesslarda kasseta, fotoplyonka, fotoplastinka, fotovanna, kopiya oluvchi uskuna, fotouvelichitelь, yaltiratgich, fotografik fonarь, eksponometr, sekundomerlar keng kullaniladi. Plyonka (plastinka) larni ishlash uchun ularning yoruglikka sezgirligiga karab mahsus himiyaviy eritmalar tayyorlanadi. Bulardan foydalanib kogoz (plastinka) lardagi tasvirlarni namoyon kilish, mahkamlash, susaytirish va kuchaytirish processlari bajariladi.