Ozbekiston respublikasi aloqa axborotlashtirish va telekommunikasiya texnologiyalari davlat qo’mitasi

Yodda tuting! 
IX-X asrlarda o’zbek xalqining etnik shakllanishida
quyidagi turkiy elatlar muhim rol o’ynaganlar: o’g’izlar, 
qarluqlar, chigillar, yag’molar, to’xsilar, turgashlar, 
arg’ular, yabakular, qipchoqlar,… .

---

Markaziy Osiyoda, jumladan, O’zbekistonda mahalliy aholining tili uch marta o’zgardi SHarqiy 
eron tillari o’rniga g’arbiy eron tillari (fors tili) va eramizning birinchi asrlaridan turkiy tillar 
keng tarqala boshladi. Ammo mahalliy xalqning “qoni”, ya’ni genetikasi aytarli o’zgarmadi va 
qadimiy xalqlarga xos antro’ologik xususiyatlar shu kunlarga qadar saqlanib kelmoqda, o’zbek 
xalqining kelib chiqishi asosini qadimiy davrlardan boshlab, shu hududda yashab kelgan xalqlar 
tashkil etgan. Ular ikki yarim ming yil davomida mahalliy aholiga kelib qo’shilgan asosiy 
tarkibiy qismni tashkil etgan. SHuning uchun ham prezidentimiz I.Karimov “Tarixiy xotirasiz 
kelajak yo’q” degan risolasida qayta-qayta o’zbek xalqining shakllanish asosini o’troq xalqlar, 
tubjoy xalqlar tashkil etganlar, deb ko’rsatdilar. 
4. 
O’zbek xonliklari davrida, keyin, Rossiya mastamlakachiligi va SHo’rolarning Qizil 
Imperiyasi davrida o’zbek xalqi ‘arokanda bo’lib ketdi. Milliylik yo’qoldi. Ayniqsa, SHo’rolar 
davrida “yagona sovet xalqi”ni shakllantirmoqchi bo’lgan noilmiy shovinistik siyosat davri qiyin 
kechdi. SHuning uchun ham o’zbek xalqining millat bo’lib rivojlanish yangi davri 1991 yildan-
Respublikamiz mustaqillikka erishgan kundan boshlandi. 
Xalqimiz siyosiy mustaqillik va ozodlikni qo’lga kiritgach, o’z taqdirini chinakam egasi, 
o’z tarixining ijodkori, o’ziga xos milliy madaniyatining sohibiga aylandi. 
Tarix xotirasi, xalqning, jonajon o’lkaning, davlatimiz hududining holis va haqqoniy 
tarixini tiklashi milliy o’zlikni anglashi, milliy iftixorni tiklash milliy g’oya va milliy mafkurani 
shakllantirish va jarayonida g’oyat muhim o’rin tutadi. 
Tarix millatni haqiqiy tarbiyachisiga aylanib bormoqda. Buyuk ajdodlarimizning ajoyib 
jasoratlari tarixiy xotiramizni jonlantirib, yangi fuqarolik ongini shakllantirmoqda. Ahloqiy 
tarbiya va ibrat manbaiga aylanmoqda. 
Hurmatli prezidentimiz o’zlarining “Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q” degan risolada 
tahkidlaganlaridek, xalqimizning etnik, madaniy va diniy sabr-bardoshi ma’naviy uyg’onishning 
yana bir bitmas-tuganmas manbaidir. Ming yillar mobaynida Markaziy Osiyo g’oyat xilma-xil 
dinlar, madaniyatlar va turmush tarzlari tutashgan va tinch-totuv yashagan markaz bo’lib keldi. 
Etnik sabr-toqat, bag’rikenglik hayot bo’ronlaridan omon qolish va rivojlanish uchun zarur tabiiy 
mehyorlarga aylandi. Hatto, bu hududlarni bosib olganlar ham Markaziy Osiyo halqlarinng 
madaniyati oldida bosh egibgina qolmay, uning eng qimmatbaho anhanalarini, shu hududda 
mavjud bo’lgan davlatchilik anhanalarini avaylab qabul qilganlar. 
Ayni shu zaminda ko’p asrlar mobaynida jahon madaniyatlari dunyo miqyosida bir-birini 
boyitgan. Bu yerda ko’chmanchi xalqlar o’troq xalqlar bilan, eronlik qabilalar turk qabilalari 
bilan, musulmonlar, nasroniylar va yahudiylar bilan ko’p asarlar birga yashab kelganlar. So’nggi 
ikki asr davomida ham o’zlarini “madaniyatli” va “mahrifatli” hisoblab kelgan davlatlar 
ommaviy qirg’inlar va diniy tahqiblar bilan o’zlariga dog’ tushirgan bir ‘aytda, O’zbekiston 
zamini xalqlar va madaniyatlar tinch birlashgan joygina bo’lib qolmay, balki quvg’in qilingan 
xalqlarga bosh’ana ham berdi. 
Istiqlolimiz 11 yilligining eng muhim yakuni, barcha xalqlar uchun “Umumiy uy”ga asos 
solinganligi, yangi ko’p elatli birlik vujudga kelganligi bo’ldi. O’zbek madaniyatining 
umuminsoniy mohiyati, ma’naviy ruhiy qadriyatlarning va milliy o’zlikni anglashning tiklanishi 
bu birlikning negizini tashkil etdi. 
O’zbek xalqi ruhining tiklanishi, millat ma’naviy-axloqiy ideallarining shakllanishi 
chuqur milliylik bilan umuminsoniylik chambarchas bog’liq bo’lgan hodisadir. O’zbekistonda 
yashayotgan xalqlar, o’ziga xoslikni yo’qotmagan holda, umumiy ruhiyatga, xulq-atvor 
falsafasiga ega bo’lmoqdalar. Bu esa mustaqillik yillari mobaynida millatlararo totuvlik manbai 
bo’lib kelgan yagona ma’naviy-ruhiy negizni vujudga keltirdi. 
prezidentimiz “Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q” asarida aytadilar: Xalqimiz tarixan turkiy 
xalqlar oilasiga mansub bo’lishiga qaramay, ‘anturkizmni va “Buyuk Turon”shovinistik 
g’oyasini qathiyan rad etdi. Biz uchun Turon - mintaqadagi turkiy tilda so’zlashuvchi xalqlarning 
o’ta siyosiy emas, balki madaniy birligining ramzidir. Bundan tashqari, umumiy madaniy, tarixiy 
va antro’ologik ildizlarimiz bizni tojik xalqi bilan ham tutashtiradi. Bu hol bizga o’z 

---

madaniyatimizni Markaziy Osiyo uchun ma’lum darajada noyob bo’lgan turk va fors 
madaniyatlarining sintezi deb hisoblashga to’la huquq beradi. 
Biz o’zbeklarni ulug’, bunyodkor xalq deb dunyoga tarannum etayapmiz va aslida ham 
shunday. 
O’zbekning fehl-avtori ayon. U yerni, tabiatni sevadi. Do’ppisida suv tashib bo’lsa ham, 
daraxt ko’kartiradi. O’zbek tom mahnoda bunyodkordir. Unga birovning yeri kerak emas. 
Mobodo qo’liga qurol olguday bo’lsa, faqat o’zini himoya qilish uchungina oladi. 
O’zbek xalqining iligi to’q, baquvvat demoqchiman. Yana tilimizda “tagli-tugli”, “‘alagi 
toza” degan iboralar ham bor. Bu bir joyda muqim yashagan, o’z turmush tarziga, axloq-odob 
mezonlariga, aqidalari va tafakkur tarziga ega bo’lgan xonadonlarga nisbatan aytiladi. Butun 
ommani, bir necha yuz minglab, millionlab aholini birlashtirgan aqidalarga, mezon va qoidalarga 
ega bo’lgan xalqni qanday izohlash, tahriflash mumkin?! Ana shu hayotiy va ijtimoiy mantiqdan 
kelib chiqsak, tahrif va izoh bitta - bo’ladi - milliy borlig’imiz, madaniyatimiz ildizi, tomiri 
o’troq bo’lgan. 
O’zbek xalqi o’zini dunyoga ko’rsatmoqda. CHet ellarda o’qiyotgan yoshlarimizning 
yutuqlari, s’ortchilarimzning hayratomuz g’alabalari, ilm-fan va texnikadagi yangiliklar o’zbek 
xalqining Uchinchi Uyg’onish davriga kirganligiga dalolatdir.