O’zbеkistоn rеspublikasi хalq ta’limi vazirligi jizzaх davlat pеdagоgika instituti

Ikkinchi bosqich – 2001-2004 yillarni o‘z ichiga olib, Kadrlar tayyorlash milliy dasturini keng miqyosda to‘liq amalga oshirish davri bo‘ldi.
Uchinchi bosqich – 2005 yil va undan keyingi yillarni o‘z ichiga oladi. Bu davrda to‘plangan tajribani tahlil qilish va umumlashtirish asosida o‘zgaruvchan ijtimoiy-iqtisodiy shart-sharoitlarni e’tiborga olgan holda kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish va yanada rivojlantirish lozim edi. Bu davrga kelib shunday holat aniqlandiki, butun tizimning eng muhim boshlang‘ich bosqichi bo‘lgan maktab ta’limining ortda qolayotgani yaxlit uzluksiz ta’lim zanjirida eng zaif bo‘g‘in bo‘lib qolmoqda. Buning asosiy sababi maktablar moddiy bazasining zaifligi bo‘lib, ularning 40 % ga yaqini tipovoy bo‘lmagan moslashtirilgan binolarda joylashgan, jami 9727 maktabning 684 tasi avariya holatida. Ko‘pgina maktablar markazlashtirilgan isitish tizimiga ega emas, ichimlik suvi va tabiiy gaz bilan ta’minlanmagan. O‘quvchilarning 28 %dan ko‘prog‘i ikki-uch smenada o‘qitiladi. Maktablarning o‘quv-laboratoriya uskunalari bilan jihozlanish darajasi 29 %ni, zamonaviy kompyuter texnikasi bilan ta’minlanishi esa 15 %ga yaqinni tashkil qiladi. Maktablarning faqat yarmigina sport zallariga ega, ularning sport uskunalari va anjomlari bilan jihozlanishi esa 23 %dan oshmaydi. Ayniqsa, qishloq joylaridagi maktablarning moddiy bazasi qoniqarsiz ahvolda.
O‘qituvchilar, eng avvalo, boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining mehnatini rag‘batlantirish borasida tarkib topgan tizim maktab ta’limida hamon zaif bo‘g‘in bo‘lib qolmoqda, bunda pedagoglar iste’dodi, kasb mahorati ularning mehnatiga haq to‘lash chog‘ida belgilovchi mezonga aylanmayapti.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturini muvaffaqiyatli amalga oshirishning muhim sharti sifatida maktab ta’limining orqada qolishiga barham berish hamda maktablarning moddiy-texnika bazasini mustahkamlash va uzluksiz ta’limning yagona tizimini shakllantirish bilan bog‘liq mavjud jiddiy muammolarni bartaraf etish maqsadida 2004 yil 21 mayda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2004-2009 yillarda maktab ta’limini rivojlantirish Davlat umummilliy Dasturi to‘g‘risida”gi PF-3431-sonli Farmoni qabul qilindi. Farmonning qabul qilinishigacha bo‘lgan davrda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2004 yil 19 fevraldagi F-1910-sonli Farmoyishi bilan Maxsus komissiya va ishchi guruhlari tuzildi. Maxsus Komissiya va ishchi guruhlari respublikaning barcha mintaqalarida ish olib borib, respublikada joylashgan barcha umumiy ta’lim maktablarini birma-bir to‘liq ro‘yxatdan o‘tkazdilar, ularning moddiy-texnika bazasining hozirgi holatini tanqidiy ko‘z bilan qarab, batafsil o‘rganib chiqdilar. O‘tkazilgan tahlillar asosida haqiqiy holati o‘rganib chiqilgan barcha maktablar belgilangan tartibda pasport-lashtirildi, maktablarni qayta tiklash borasidagi ishlarning mezonlari ishlab chiqildi hamda amalga oshirilishi zarur bo‘lgan ishlarning aniq yo‘nalishlari belgilab olindi.
Ta’lim inson omiliga qaratilgan investitsiyalardir. Jamiyat, davlat, umuman, bunday investitsiyadan manfaatdor, chunki ta’lim darajasini oshirish iqtisodiy o‘sishni ta’minlaydi, mehnat unumdorligini oshiradi, ijtimoiy muammolarni bartaraf etadi.
Respublikamizda uzluksiz ta’lim tizimi o‘zining izchilligi bilan farzandlarimizning yorqin kelajagini ta’minlashda ishonchli kafolat bo‘lib qolmoqda. Bu tizimda o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining o‘rni alohida. CHunki, bu tizim o‘zining yangi ijtimoiy muhitni vujudga keltirishi bilan tavsiflanayotgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan respublikamiz mehnat bozoriga malakali kadrlar tayyorlab bermoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 14 dekabrdagi R-2892-sonli farmoyishiga muvofiq, o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi (O‘MKXT) sohasida hududlarni geografik, demografik va ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatlarini hisobga olgan holda 9-sinf bitiruvchilarini akademik litsey (AL) va kasb-hunar kolleji (KHK)larga to‘liq qamrab olish, bitiruvchilarni ishga joylashishi va oliy ta’lim muassasalariga o‘qishga kirishining majburiy nazorat tizimini joriy etish, joylardagi mahalliy hokimiyat organlarining foydalanishga topshirilayotgan AL va KHKlarning qurilishi va rekonstruksiyasini amalga oshirishdagi ishlarda mas’uliyatini oshirish, ta’lim-tarbiya ishlari, kerakli kasblarni egallash hamda umuminsoniy va milliy qadriyatlar asosida yosh avlodni tarbiyalashga qaratilgan chora-tadbirlar sifati va samaradorligini oshirish kabi vazifalar ustuvor yo‘nalishlar qilib belgilangan. Bugungi kunda O‘MKHT tizimida jami 1335 ta ta’lim muassasasi bo‘lib, 1208 tasi KHKlar va 127 tasi ALlardir. Unda 1304304 nafar o‘quvchi 9-sinf negizida ta’lim olmoqda. Tizimda 91397 nafar o‘qituvchi faoliyat olib bormoqda, ulardan 93 nafari fan doktori, 1026 nafari fan nomzodi.
O‘MKHT tizimi kasb berish bilan shug‘ullanar ekan, kasblar sohasidagi o‘zgarishlar faoliyatimizga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Bugungi kunda respublikamiz ijtimoiy ishlab chiqarishida 1300 dan ortiq kasblar mavjud. O‘MKHT tizimida hozirda jami 340 ta yo‘nalishdan amalda 268tasi bo‘yicha, 895 ta kasbdan 707 tasi bo‘yicha ta’lim berilmoqda. Bu mavjud kasblarning qariyb 70 foizini tashkil etmoqda.
Hukumatimiz tomonidan 2005 yil 26 noyabrda qabul qilingan “2006-2010 yillarda akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari hamda oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarini sifatli tayyorlash va ular mehnatidan samarali foydalanishning hududiy dasturi” O‘MKHT tizimi bitiruvchilarini ishga joylashishida jamiyatimizning barcha a’zolarining kuchini birlashtirish va yosh xodimlarni ijtimoiy himoya qilishga qaratilgan. Bunda mahalliy hokimlik rahbarlariga chin ma’noda jamiyatni birlashtirib turuvchi va yo‘naltiruvchi, farzandlarimiz kelajagi, demakki, jamiyatimiz kelajagini ta’minlovchi bo‘lish vazifasi yuklatilgan.
KHK va ALlar faoliyatini tashkil etishda amalga oshiriladigan bir qator asosiy vazifalar mavjud. Bular quyidagilardan iborat:
— ish o‘rinlarini tashkil etishda Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish bo‘limi hamda KHKlari faoliyatini muvofiqlashtirish;
— KHK va ALlarda Vasiylik kengashini tashkil etish va rivojlantirish;
— KHK va ALlar faoliyatida ijtimoiy hamkorlikni tashkil etish va boshqarish;
— 9-sinf bitiruvchilarini KHK va ALlarga qabul qilishda hududiy xalq ta’limi va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi tuzilmalari faoliyatini muvofiqlashtirish;
— KHK va ALlarni oqilona joylashtirish, tayyorlov yo‘nalishlarini hududning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining aniq dasturi asosida belgilash;
— o‘quv jarayonidagi uzilishlar (o‘qish bilan bog‘liq bo‘lmagan ishlar, issiqlik va elektr ta’minoti)ni bartaraf etish.