O’zbеkistоn rеspublikasi хalq ta’limi vazirligi jizzaх davlat pеdagоgika instituti

Sog‘liqni saqlash sohasidagi islohotlar. Ijtimoiy rivojlanishning barqarorligini ta’minlash, avvalambor, aholi turmush darajasini oshirish bevosita aholi istiqomat qiladigan hududlarda tibbiy xizmat ko‘rsatishni tashkil etish va uning faoliyatiga bog‘liqdir. Vaholanki, odamlarning sog‘lig‘ini muhofaza qilish va mustahkamlash, ularning umrini va faoliyat davrini uzaytirish, tibbiy xizmat sifatini yaxshilash – davlat o‘tkazayotgan ijtimoiy siyosatning muhim jihatidir.
Mavjud tibbiy xizmat ko‘rsatish tizimi umumiy shifokorlar amaliyoti tomoniga yo‘nalishini o‘zgartiradi. Qishloq shifokor punktlariga o‘qitilgan va qayta o‘qitilgan umumiy amaliyot shifokorlari va universal hamshiralar ishga olinadi. SHu tariqa respublikadagi tumanlarning qishloq joylarida ikki darajadagi sog‘liqni saqlash muassasalaridan iborat tarmoq tashkil etilgan.
1 — aholini barcha birlamchi xizmatlar bilan ta’minlash uchun mas’ul qishloq vrachlik punktlari;
2 — mintaqa aholisini asosiy statsionar xizmatlar bilan ta’minlash uchun mas’ul markaziy tuman kasalxonalari.
Sog‘liqni saqlash muassasalari tizimini tibbiy texnika bilan jihozlash, shunga muvofiq malakali xodimlarni tayyorlash davlat byudjetidan ajratish mushkul bo‘lgan xarajatlarni talab qiladi. SHuning uchun ham hukumat Xalqaro taraqqiyot va rekonstruksiya banki (XTRB)ga murojaat qildi, natijada 1999 yildan boshlab «Salomatlik» loyihasi amalga oshirila boshlandi.
Loyiha dastlab O‘zbekistonning uch viloyatida - Navoiy, Sirdaryo va Farg‘onada amalga oshirilishidan boshlandi. Hukumatning aynan shu viloyatlarni tanlashiga sabab - bular bir-biridan hudud kattaligi va aholi zichligi, iqtisodiy ko‘rsatkichlar va sog‘liq ko‘rsatkichlariga ko‘ra farqlanadi. Bu tajribani keyinchalik boshqa viloyatlarga joriy qilishda O‘zbekistondagi turli sharoitlarni inobatga olishga to‘g‘ri keldi.
«Salomatlik» loyihasi va Zdrav/Plyus dasturining asosiy maqsadi - hukumatning xizmat ko‘rsatishga ajratiladigan umumiy xarajatlarini sezilarli darajada oshirmay turish, sog‘liqni saqlashning birlamchi darajasini kuchaytirish; qishloq tibbiyot muassasalari bosh-qaruvi va moliyalanish tizimini isloh qilish; sog‘liqni saqlash xodimlarini umumiy amaliyot sohasida o‘qitish kabilar hisobiga qishloq aholisi salomatligining ahvolini yaxshilash.
Birlamchi darajani kuchaytirish shuni anglatadiki, XTRB tomonidan beriladigan qarz hisobiga asosiy diagnostika, terapevtika va laboratoriya asbob-uskunalari, tibbiy jihozlar va transport, kompyuter texnikasini keltirish, o‘qitish va texnik yordam moliyalandi.
«Salomatlik» loyihasining muhim tarkibiy qismi umumiy amaliyot shifokorlari va hamshiralarini tayyorlashdan iborat. Loyiha doirasida o‘qituvchilar va shifokorlarni o‘qitishning bir yillik dasturini, shuningdek, qishloq vrachlik punktlarining shifokor va hamshiralari uchun ishdan uzilmagan holda qisqa muddatli malaka oshirish dasturlarini ishlab chiqish va amalga tatbiq qilish nazarda tutilgan. Ushbu komponentni amalga oshirishda Zdrav/Plyus dasturi ham faol qatnashmoqda, uning doirasida qisqa muddatli klinik o‘qitish o‘tkazilmoqda.
«Salomatlik» loyihasining asosiy vazifalaridan biri — qishloq joylarida birlamchi tibbiy-sanitariya yordamini (TSYO) boshqarish va moliyalash tizimini yaxshilash. Ushbu komponent Zdrav/Plyus dasturi mutaxassislarining harakatlari bilan amalga oshirilmoqda, u loyihada muhim o‘rin egallaydi va quyidagilarni nazarda tutadi: qishloq tibbiy muassasalariga mustaqil yuridik shaxs maqomini berish; muassasalarda yangi lavozim - ma’mur (moliya menejeri) lavozimini tayyorlash va kiritish; tibbiy muassasalarini moliyalashda aholi jon boshiga hisoblash prinsipiga asoslangan yangi mexanizmlarni, shuningdek, xodimlar mehnatini rag‘batlantirishning yangi usullarini ishlab chiqish va joriy etish; tibbiy va iqtisodiy masalalar bo‘yicha yangi axborot tizimlarini joriy etish.
Sog‘liqni saqlash sohasidagi islohotlar asosan quyidagi yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi: