O’zbеkistоn rеspublikasi хalq ta’limi vazirligi jizzaх davlat pеdagоgika instituti

Ob’ektivlik tamoyili – ijtimoiy voqellikni mavjud ijtimoiy-siyosiy tuzum mafkurasidan, muayyan sinfga mansublikdan kelib chiqadigan dunyoqarash hamda hayotiy mo‘ljjallardan holi tarzda, ilmiy asosda o‘rganish.
Bir butunlik (tizimlilik) tamoyili - jamiyatga yaxlit va bir butun tizim sifatida yondashish. Ijtimoiy jarayonlar nechog‘lik hilma-xil ko‘rinishga ega bo‘lmasin, ular alohida fragmentar hodisalar emas, balki bir butun bo‘lgan jamiyat bag‘rida o‘zaro bir-biri bilan bog‘liq va aloqador bo‘lgan jarayonlar yahlitligi sifatida qarash lozim. Zero, har qanday ijtimoiy hodisa yakka holda vujudga kelmaydi yoki mavjud bo‘lmaydi. Hoh u jamiyatning siyosiy hayotiga oid bo‘lsin, hoh sotsial yoki manaviy hayotiga hos voqelik bo‘ladimi, baribir u ijtimoiy organizmning butun tizimiga dahldordir;
Tarixiylik tamoyili - bunda jamiyat hayotida ro‘y beradigan hodisa va jarayonlar doimiy o‘zgarish va rivojlanishda deb qaraladi.Har bir ijtimoiy hodisa tarixiy genezisga va evolyusiyaga ega. Ularning mavjud bo‘lishi yoki muayyan mohiyatga ega bo‘lishi tarixiy shart-sharoitlar bilan bog‘liq. Demak, masalan biz o‘tmishdagi biror ijtimoiy tuzumga baho bermoqchi bo‘lsak, faqat bugungi shart-sharoitlardan emas, balki o‘sha davrda mavjud bo‘lgan shart-sharoitlarni, mavjud holatni yuzaga keltirgan tarixiy omillarni ham hisobga olishimiz lozim, shuningdek, ijtimoiy hodisalarni tahlil qilishda ularni tarixiy kontekstdan sun’iy ravishda ajratib olish yaramaydi;
Mantiqiylik tamoyili – har bir ijtimoiy jarayon ob’ektiv mantiq qonunlariga bo‘ysunadi. Shuning uchun ijtimoiy ilmiy hulosalar aniqlikka, nozidlikka va asoslanganlikka tayanishi zarur. Bu ijtimoiy hodisalar va jarayonlarning rivojlanish manbaini tashkil etuvchi ziddiyatlarni aniqlash va tahlil qilish uchun ham muhim. Shuningdek, ijtimoiy falsafa hulosalari, nazariyalari yoki konsepsiyalarining qanchalik haqiqatga da’vogar bo‘lishi mantiqiy hulosa chiqarish qoidalariga qanchalik muvofiq bo‘lishiga bog‘liq;
Vorislik tamoyili - ijtimoiy hodisa va jarayonlarni tarixiy vorislik nuqtai nazaridan o‘rganish muhim. Chunki, har qanday ijtimoiy jarayonning yuzaga kelish sabablari hamda oqibatlari majud bo‘ladi. Har bir ijtimoiy hodisa vorislik qonuniga binoan keyingi hodisalarga dahldor bo‘ladi. Shunga ko‘ra bu tamoyil ijtimoiy hayotda qadriyatlarni qayta baholash hamda taraqqiyotga halaqit berayotgan konservativ, reaksion hodisa va jarayonlarni aniqlashda yordam beradi;