O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a b. N. Sirliyev a. A. Beknazarov

xususiyat deyiladi.  
Xarakter xislatlarining dinamik xususiyati temperament xususiyat-
lariga bog‘liqdir. Temperamentning xususiyatlari xarakterning 
muayyan tomonlari rivojlanishiga qarshilik ko‘rsatishi yoki  yordam 
berishi  mumkin. Xolerik yoki sangvinik tipdagi odamga qaraganda, 
flegmatik tipdagi odam o‘zida tashabbuskorlik va qat’iylikni tarkib 
toptirishi qiyinroqdir. Jur’atsizlik va vahimani bartaraf etish melan-
xolik uchun jiddiy muammo hisoblanadi.  
Xarakterning jamoada shakllantirilishi xolerik tipdagi kishilarda 
o‘zini tuta bilishni va o‘ziga tanqidiy ko‘z bilan qarashni, sangvinik-
larda sabotlilikni, flegmatiklarda faollikni rivojlantirish uchun qulay 
sharoitlar yaratadi
1
. 
Xarakter kishining xulq-atvor dasturidir. Kishining faoliyati, 
uning xulq-atvori, eng avvalo, uning o‘z oldiga qo‘ygan maqsadlari 
bilan belgilanadi va shaxsining yo‘nalganligi – qiziqishlari, ideallari 
va e’tiqodining majmui doimo uning xulq-atvori va faoliyatining 
asosiy determinanti bo‘lib qoladi.  
                                                 
1
Umumiy psixologiya / A. V. Petrovskiy tahriri ostida. – T., 1992. – 467-b.
 
89

---

 
Biroq shaxs yo‘nalishida ko‘plab umumiylik bo‘lgan va maq-
sadlari bir-biriga to‘g‘ri keladigan ikki kishida ana shu maqsadlarga 
erishish uchun ular foydalanayotgan usullarda jiddiy farqlar bo‘lishi 
mumkin. Ana shu farqlar ortida shaxs xarakterining xususiyatlari 
turadi. Kishining xarakteridagi tipik holatlarda go‘yo uning xulq-
atvori uchun tipik dasturning poydevori qo‘yilgan bo‘ladi.  
Shunday qilib, xarakterning xususiyatlari muayyan undovchi, vaj-
sabab bildiruvchi kuchga ega bo‘ladi, bu kuch ko‘pincha xatti-harakat 
usulini tanlash, muayyan qiyinchiliklarni yengish zarur bo‘lgan 
vaqtlarda, stress holatlarida eng ko‘p darajada namoyon bo‘ladi.