O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi akadem I ya

partiyali tizim faoliyat ko‘rsatishi uchun huquqiy poydevor yaratilgan. 
Avvalo, Konstitutsiyamizda mustahkamlangan quyidagi norma: 
«O‘zbekistonda ijtimoiy hayot siyosiy institutlar, mafkuralar va 
fikrlarning xilma-xilligi asosida rivojlanadi» (12-modda), mamlakatda 
siyosiy plyuralizm, ko‘p partiyaviylik tizimi qaror topishiga huquqiy asos 
yaratdi. Bu davrda fuqarolik jamiyati institutlari shakllanishiga 
ko‘maklashuvchi «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida»gi 
(1991-y.), «Jamoat birlashmalari to‘g‘risida»gi (1991-y.), «Kasaba 
uyushmalari va ular faoliyatining kafolatlari to‘g‘risida»gi (1992-y.) kabi 
qonunlar ham amal qila boshlagan edi. Konstitutsiya va qonunlarga 
muvofiq, har kimga kasaba uyushmalariga, siyosiy partiya va jamoat 
birlashmalariga uyushish, ommaviy harakatlarda qatnashish huquqi 
kafolatlanadi.
Yaratilgan mo‘tadil huquqiy maydon tufayli mamlakatda ko‘p 
partiyaviylik qaror topa bordi. Jumladan, 1991-yil 1-noyabrda bo‘lib 
o‘tgan ta’sis qurultoyda O‘zbekiston xalq demokratik partiyasi tashkil 
topdi. U demokratik islohotlarni jadallashtirishga moyil so‘l siyosiy kuch 
sifatida faoliyat ko‘rsatib, aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qismlari 
manfaatini ifoda etadi.
Istiqlol yillarida siyosiy kuch sifatida «Vatan taraqqiyoti» partiyasi 
tashkil topdi. U 1992-yil 24-mayda Toshkentda bo‘lib o‘tgan ta’sis 
qurultoyida tuzilgan. Partiya mamlakatdagi barcha millat va elatlar, 
ziyolilar, ishbilarmonlar hamda o‘rta tabaqa mulkdorlar manfaatini ifoda 
etuvchi siyosiy tashkilot sifatida yuzaga keldi.
O‘tgan asrning saksoninchi yillari oxirida sobiq Ittifoqda vujudga 
kelgan ijtimoiy vaziyat va demokratiya o‘yinlari natijasida O‘zbekistonda 
«Erk» demokratik partiyasi paydo bo‘lgan edi. Uning rahbari 1991-yil 29-
dekabrda muqobillik asosida bo‘lib o‘tgan saylovlarda ishtirok etib, atigi 
10 % ga yaqin ovoz olgan. XDP nomzodi bo‘lgan I.A. Karimov esa 86 % 
ovoz olib Prezident etib saylangan edi.

---

 333
O‘zbekiston «Adolat» sotsial demokratik partiyasi o‘zining 1995-yil 
18-fevralda bo‘lib o‘tgan I ta’sis qurultoyida rasmiylashdi. U demokratik 
jarayonlarni jadallashtirish, adolatli, ma’rifiy fuqarolik jamiyatini 
qurishda faol ishtirok etish maqsadlarini ko‘zlab maydonga keldi.
1995-yil 3-iyunda o‘tgan qurultoyda O‘zbekiston «Milliy tiklanish» 
demokratik partiyasi tashkil topdi. Mazkur partiya asosan ziyolilarga 
tayanadi. U millatning ma’naviy birligi, milliy qadriyatlarni qayta tiklash 
g‘oyasi ostida uyushdi. 
O‘zbekiston Respublikasining 1994-yil 25-dekabri va 1995-yil 8 
hamda 25-yanvardagi saylovlarida demokratik yo‘l bilan shakllangan 
parlamenti – Oliy Majlis ilk bor ko‘p partiyaviylik asosida saylandi. 
Uning tarkibida XDP dan – 69 deputat, «Adolat» SDP dan – 47 deputat, 
«Vatan taraqqiyoti» partiyasidan – 14 deputat bo‘lib, har bir siyosiy