O’zbekiston Respublikasi iqtisodiy rivojlanish statistikasi, aholi turmush darajasi va sifat ko’rsatkichlari

O’zbekiston Respublikasi IQTISODIY RIVOJLANISH STATISTIKASI, AHOLI TURMUSH DARAJASI VA sifat KO’RSATKICHLARI
Annotatsiya. Ushbu maqolada O’zbekiston respublikasining iqtisodiy rivojlanish statistikasi, xalqaro reytingdagi iqtisodiy ko’rsatkichlari, aholi daromadlari va tabaqalashuvi, davlat tomonidan tartibga solish mexanizmlari, turmush sifati va uning asosiy ko‘rsatkichlari, kambag‘allik muammosi va uni cheklash yo‘llari yoritilgan.
Kalit so’zlar:
XXI аsr jаhоn iqtisоdiyoti o‘z tаrаqqiyotining yangi bоsqichigа o‘tishi bilаn tаvsiflаnаdi, bu yangi bоsqich оldingi rivоjlаnish bоsqichlаridаn tubdаn fаrq qilаdi.
Jаhоn mаmlаkаtlаrining o‘zаrо bоg‘liqligi, ulаrning rivоjlаnish dаrаjаsi, mаdаniyati, tаriхiy аn’аnаlаridаgi bаrchа fаrqlаrgа qаrаmаy, shundаy bоsqichgа o‘tdiki, bu bоsqich hоzirgi kundа glоbаllаshuv bоsqichi dеb аtаlmоqdа.
O‘zbеkistоn Rеspublikаsi ham qisqa muddat ichida katta iqtisodiy ko’rsatkichlarga erishdi va Xalqaro maydonda o’z o’rnini topa oldi.
“Yangi O’zbekiston”, o’zining “Uchinchi Renesans” davriga qadam qo’ydi.
Asrlar davomida dinimiz, milliy qadriyatlarimiz, urf-odatlarimiz, madaniyatimiz toptaldi, milliy boyligimiz talon taroj qilindi.
Mustaqillikdan so’ng iqtisodiy erkinlikka erishildi, davlatimizning birinchi prezidenti I.A. Karimov “Iqtisodiy rivojlanish strategiyasi”ga tamal toshi qo’ydi.
“31” yil, bu muddat ichida yer yuzidagi aksariyat davlatlar barqaror iqtisodiyotga erisha olmagan, qisqa muddatda Respublikamiz YaIM hajmi 74.3 milliard dollarga yetti (2022-yil, 1-yanvar holati). Ushbu ko’rsatkich bo’yicha dunyo davlatlari orasida 78-o’rinni egallagan, ammo aholi jon boshiga to’g’ri keladigan YaIM hajmi bo’yicha esa rivojlanayotgan davlatlar qatorida qolmoqda, jon boshiga 2 100 dollar (1991-yilda, 1 400 dollar) tashkil qiladi.
Jahon Bankining ma’lumotiga ko’ra, Yer yuzidagi har bir davlatning aholi turmush tarzini belgilovchi asosiy mezonlar, mavjud. Bular quyidagilar:

• 
  aholi jon boshiga to’g’ri keladigan YaIM hajmi;
  
• 
  shahar aholisi;
  
• 
  bandlik darajasi;
  
• 
  umr davomiyligi;
  
• 
  savodxonlik darajasi;
  
• 
  ish haqqi v.h.
  

Yuqoridagi mezonlarga to’xtaladigan bo’lsak, O’zbekiston Respublikasi Davlat Statistikasi bergan ma’lumotga ko’ra hozirgi kunda respublikamiz doimiy aholisi 35 milion 433,8 ming kishini tashkil qiladi, shundan 17 milion 822,8 ming kishi, yani 50.3% i, shaharlarda istiqomat qiladi. Jami tug’ilganlar soni 203,7 ming kishi (yiliga), o’lim ko’rsatkichi 40,4 ming kishi, tabiiy o’sish sur’ati 163,3 ming kishini tashkil qiladi (2022-yil, 1-yanvar holati).
Hayotimiz ko’z o’ngimizda yangilanmoqda, yashash tarzimiz yil sayin ijobiy tomonga o’rgarmoqda, shunga qaramasdan aksariyat Afrika davlatlari, Afg’oniston, Nepal, Yaman, Bangladesh kabi davlatlar iqtisodiy qashshoqlikni boshidan kechirmoqda. BMT ma’lumotlariga qaraganda yer yuzida 1 milliardga yaqin odam to’yib ovqatlanmaydi, 1,5 milliard odam sifatsiz suv estemol qiladi, bu albatta achinarli holat.
Respublikamizda vaziyat qanday?
O‘zbеkistоn Rеspublikаsidа оlib bоrilаyotgаn iqtisоdiy islоhоtlаrning bоsh mаqsаdi, bu “Iqtiodiyotni
 2022 yilning 1 yanvar holatiga respublikaning doimiy aholisi 35 million 271 ming 276 kishini tashkil etmoqda.