Oʻzbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi oʻzbеkistоn davlat jismоniy tarbiya va sport universiteti ziyamuxamedova sabohat abdullayevna

DIZENTERIYA (Ichburug‘) 
Dizenteriya – organizmning umumiy intoksikatsiyasi va asosan, yo‘g‘on 

---

102 
ichak pastki qismining jarohatlanishi bilan kechadigan kasallik. O‘tkir va surunkali 
dizenteriya mavjud. Keyingi yillarda surunkali dizenteriya g‘oyat kam 
uchramoqda. Dizenteriya mikroblari: Grigorev – Shiga, Fleksner, Zonne, Shmitts – 
Shtutser tayoqchalaridir. Rossiyada Zonne dizenteriyasi ko‘p uchrasa, Markaziy 
Osiyo respublikalarida asosan, Fleksner mikroblari qo‘zg‘atadigan dizenteriya 
qayd qilinadi. Boshqa dizenteriya mikroblari qo‘zg‘atadigan kasallik kam 
uchraydi. 
Epidemiologiyasi. Infeksiya manbai – bemor odam. Mikroblar bemor 
organizmidan najas bilan ajraladi. Ular sog‘lom odam organizmiga zararlangan 
oziq-ovqat, suv va iflos qo‘l vositasida tushadi. 
Klinikasi. Kasallikning inkubatsion davri 2-5 kun. Dizenteriya har xil 
ko‘rinishda – juda engil, og‘ir kasallik shaklida kechishi mumkin. Uning qanday 
kechishi mikroblarning va organizmning xususiyatlariga bog‘liq. Kasallik 
to‘satdan boshlanadi, avval, qisqa muddatli lohaslik, qorinda noxushlik seziladi, 
ishtaha yo‘qoladi. Keyinroq qorinning pastki qismi burab og‘riydi va ich keta 
boshlaydi. Najas avval bo‘tqasimon bo‘lsa, keyinroq suyuqlashadi, oz-ozdan tez 
ketadi. Kasallik engil kechganda shu xarakterdagi najas kuniga 4-5 marta, o‘rtacha 
og‘ir kechganda 6-10 marta, og‘ir kechganda hisobsiz ravishda ketadi. Og‘irroq 
hollarda gavda harorati ko‘tariladi, bosh og‘riydi. Najas shilliq va qon aralash 
bo‘ladi. Tez-tez hojat qistashi va bu vaqtda qorindagi og‘riq zo‘rayishi (tenezm) 
xarakterli. Bu holat tezda bemorning tinkasini quritadi. Bemorning qornini 
paypaslab ko‘rilganda, chap yonbosh sohasida hamda chov yuqorisida og‘riq 
seziladi. Zonne dizenteriyasi ayrim hollarda ovqat toksikoinfeksiyalariga o‘xshab, 
qusish va suvdek ich ketishi bilan kechadi. 
Kasallikning og‘ir kechishi kam kuzatiladi. Ko‘pincha 3-5 kunda bemor 
ahvoli yaxshilanib, tuzala boshlaydi. Bemor ichi normal holga kelganida 3-4 
kundan va qayta bakteriologik tekshirish manfiy natija bergandan keyin 
kasalxonadan chiqariladi.