O‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi
Muallif: Pedagogika fanlari doktori, professor Axmedov I. R
Download 1.25 Mb. Pdf ko'rish
|
kasbiy pedagogika
|
Muallif: Pedagogika fanlari doktori, professor Axmedov I. R.
Mas'ul muharrir: Pedagogika fanlari doktori, professor Xudoyqulov X.J. Taqrizchilar: Biologiya fanlari nomzodi, dotsent Tursunova M.A. Psixologiya fanlari nomzodi, dotsent Qodirov U. D. 3 Kirish Vatanimizdagi mustaqil xuquqiy davlat, erkin fuqarolik jamiyati qurish yo‘lidagi ishlar yosh avlodlarimizning imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarishga va ularning bilim, aql, ma'naviyat va madaniyat tomonlaridan rivojlanishi, tanlangan kasbga ega bo‘lishi uchun keng shart-sharoitlar yaratib bermoqda. Bu o‘z navbatida yoshlarimizning butun insoniyat yaratgan fan, texnika va madaniy boyliklarini o‘zlashtirishiga, bilim olishiga va kasbini chuqur o‘rganishiga imkon yaratilganligini ko‘rsatadi. Ta'lim- tarbiya sohasida hamma vaqt ham o‘quvchi-talabalarni, butun pedagogik jamoani bu ishlarga to‘g‘ri yo‘naltira olish bir xil imkoniyati bo‘lavermaydi. Ushbu taqdim etilayotgan “Kasbiy pedagogika” nomli o‘quv-uslubiy qo‘llanma Kadrlar tayyorlash milliy dasturiga muvofiq kelajak jismoniy tarbiya mutaxassislarini umumo‘rta, o‘rta maxsus kasb-hunar va oliy maktabda ta'lim-tarbiya jarayoniga nazariy va metodik tomonlardan yondoshishga o‘rgatish muammolarini o‘z mazmunida yoritishga harakat qiladi. Komil insonni shakllantirish, tarbiyalash va rivojlantirish O‘zbekiston pedagoglari oldida asosiy maqsad qilib qo‘yilgan vazifa hisoblanadi. Ana shu vazifalaridan biri bu jismoniy sog‘lom va barkamol avlodning funksional, psixik va boshqa xususiyatlarini shakllantirish, rivojlantirish va mustahkamlash va shular bilan bog‘liq jismoniy madaniyatga oid har bir o‘quvchi shaxsning bilim, ko‘nikma va malakalarni kuchaytirishdir. Ma'lumki, Kasbiy pedagogika fani umumiy pedagogika faniga nisbatan farqlanadi, chunki faqat oliy o‘quv yurtlarida tahsil olayotgan talabalarni ularning mutaxassisligi bo‘yicha pedagog bo‘lish va bo‘lmasligiga qarab, ya'ni shu faoliyat sohasida ta'lim-tarbiya orqali o‘quvchi yoshlarning inson sifatida rivojlanishiga yordam berishi, uning shakllanishida bilimligi, ma'naviyat va madaniyatliligi, aqliy salohiyati, ruhiy va jismoniy holati, hulq-atvori va insoniylik sifatlarini o‘zlashtirishga qaratilgan. Bu uchun har bir mutaxassis - pedagog nafaqat ta'lim - tarbiya maqsadi va vazifalari, tamoyillari va mazmun-mohiyati, metod va usullari, shakl va vositalarini aniq bilishi, balki o‘quv jarayonni rejalashtirish va tashkil etish, yangi pedagogik texnologiya va interfaol metodlardan keng foydalanish, o‘quv-tarbiya ishlarini bolaning bilim darajasi, o‘zlashtirish turi, qobiliyat va imkoniyatlari, hulq-atvori, mentaliteti va temperamentiga qarab optimal olib borishdan iborat. Bundan tashqari kasbiy pedagogika fani oldiga kelajak mutaxassis- pedagogni milliy mafkuramiz bo‘yicha yangicha fikrlash, yangicha tafakkur, haqiqiy o‘zbek pedagogining keng qamrovli sifatlarini (odob-ahloq va vijdoniyligi, insonparvar va vatanparvarligi, tashqi ko‘rinishi va ichki dunyosi bilan namuna bo‘lishi) shakllantirish vazifalari qo‘yiladi. Maktabdagi jismoniy tarbiyaning shakli bu majburiy o‘quv jarayonidir. Jismoniy tarbiya - oilaviy, maktabdan tashqari, maxsus va qo‘shimcha, o‘z-o‘zini tarbiyalash 4 jarayonlarida ham yuzaga keladi. Uning ijtimoiy qiymatli natijalari jismoniy tayyorgarlik va jismoniy rivojlanish, bilimlar, harakatli ko‘nikma va malakalar, sog‘lom turmush tarziga taalluqli ko‘nikishlar, bo‘sh vaqtni ommaviy sport bilan shug‘ullanish hisoblanadi. Jismoniy tarbiya kishining jismoniy va ruhiy salomatligiga, organizmni turli kasalliklarga qarshilik ko‘rsatishning kuchaytirishiga olib keladi. Zero, jismoniy tarbiya shaxsning rivojlanishiga har tomonlama ijobiy ta'sir etadi. Shuning bilan o‘quvchi - talabalarning jismoniy tayyorgarligida bir qator muammolar bor. Ularning barchasi jismoniy tarbiya o‘qituvchilari va sport murabbiylari kasbiy darajasiga bog‘liq. Shu o‘rinda kasbiy ta'lim hajmi va sifati, jismoniy tarbiya mutaxassislariga kasbiy bilim berish, ko‘nikma va malakalarga o‘rgatish bilan bog‘liq ta'lim masalalarida yechimini topmayotgan masalalar haqida to‘xtalib, ushbu muammolarni bir aniq yechimini topishda “Kasbiy pedagogika” fani katta ahamiyatga ega. Kasbiy pedagogika haqli ravishda mutaxassislik asoslarini o‘rgatuvchi ustuvor fanlardan biriga aylanishi kerak. Bu uchun Kasbiy pedagogika fanining metodologiyasi, mazmuni, ta'limning tashkiliy shakllarida katta islohiy o‘zgarishlar bo‘lishi darkor. O‘zgarishlar yangi pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahoratda o‘z aksini topishi lozim. Bu borada Kasbiy pedagogika ikki ma'noda tushuniladi: o‘z kasbi bo‘yicha barcha o‘quv yurtlarning o‘quvchi-talabalarga ta'lim-tarbiya berishga o‘rgatish, hamda o‘z kasbi bo‘yicha o‘rta maxsus kasb-xunar o‘quv yurtlarning o‘quvchilarni aniq mutaxassislikka o‘rgatish jarayonida ta'lim-tarbiya berishg hisoblanadi. Mazkur fanning asosiy maqsadi bu ta'lim-tarbiya masalasi, ya'ni insonni komillikka erishtirish masalasiga qaratiladi. Biz jismoniy tarbiya va sport o‘qituvchi- murabbiy kasbi haqida gapirar ekanmiz, bu mutaxassislik xususida Kasbiy pedagogika fanida ikki ma'noda qo‘llash mumkin, chunki bugungi bakalavrlar ertaga magistraturada o‘qitilib, egallagan sohalari bo‘yicha oliy ta'lim tizimida ishlash huquqiga ega bo‘ladi. Shu sababli ham ularga mazkur fan asqotishi shubhasiz. Kasbiy pedagogikaning metodologik asosini talabalar yaxshi o‘rganib, yangicha fikrlash asoslarini egallashlari, pedagogikaning ilg‘or tajribalarini o‘rganib, zamonaviy sifatlarni o‘zlarida shakllantirishlari lozim. Oliy o‘quv yurtlari uchun Kasbiy pedagogika kursini o‘qitishni quyidagi talablar asosida amalga oshirish maqsadga muvofiq: - fan asoslarini ongli va chuqur egallash uchun o‘quv ishlarni yangi pedagogik texnologiyalar tizimida va unga interfaol metodlarni qo‘shilgan holda olib borish; - kasbiy pedagogika fanining metodologik, pedagogik va psixologik asoslarini ochib berish; - talabalarni o‘zbek halki va butun insoniyat erishgan gumanistik qadriyatlarga, milliy g‘oya va milliy mafkuraga suyangan holda Kasbiy pedagogika fanining o‘ziga xos ilmiy-amaliy asoslari bilan qurollantirish; 5 - “kasbiy ta'lim-tarbiya”, “kasbga ega bo‘lish”, “kasbni chuqur bilish”, “ o‘zining kasbiga kuchli va raqobatbardosh bo‘lish”, “yangi pedagogik texnologiyalar”,”pedagogik ijod” va boshqa shu kabi tushunchalarni asosiy ma'naviy- ma'rifiy va kasbiy sifatlarini ta'riflagan holda, ularning filosofik, fiziologik va psixologik asoslarini ko‘rsatib berib, ta'lim-tarbiya ishlarni shakllantiruvchi, tarbiyalovchi va rivojlantiruvchi tomonlarini ochish; - kasbiy ta'lim-tarbiyani hayotga joriy qilish uchun talabalarni umumpedagogik va Kasbiy pedagogik ilmiy-amaliy asoslari bilan qurollantirish; -talabalarning ta'lim-tarbiya mexanizmlarini samarali o‘zlashtirish maqsadida o‘qitish jarayonni ijodiy fikrlash, muammoli, evristik, tadqiqot, amaliy-nazariy mashg‘ulotlar, interfaol va o‘yinli metod va vositalar bilan olib borish. Prezident Islom Karimov yosh avlodni tanlangan kasbi bo‘yicha chuqur bilimga ega bo‘lishi, raqobatbardosh mutaxassis kadr bo‘lishi, milliy istiqlol mafkurasi asosida shakllanishi, bugungi kundagi asosiy maqsadlarimizning tarkibiy qismi bo‘lishi va uning hayotiy zarurati va dolzarbligi haqida alohida ta'kidlab o‘tganlar. Bu vazifalar, birinchi navbatda kelajakning bunyodkorlari bo‘lmish yosh avlodning bilim olish, yuqori malakali kadrlar bo‘lib, o‘z yurti va xalqiga sitqidildan mehnat qilishi, ozod yurt ravnaqi va baxt-saodati uchun halol mehnat qilishga o‘rgatishni nazarda tutadi. Chunki zamonaviy kadrlar oldiga qo‘yilayotgan muhim vazifa - bu iqtidorli kasb sohibi sifatida bilim-malakalari, qobiliyatlari, mahorati va ijodini ishga solib o‘zi va jamoa mehnatini oqilona tashkil etishda faoliyat ko‘rsatishdir. |
