O‘zbekiston respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi angren shahar maktabgacha ta’lim bo‘limi tasarrufidagi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MAKTABGACHA
TA’LIM VAZIRLIGI



ANGREN SHAHAR MAKTABGACHA TA’LIM
BO‘LIMI TASARRUFIDAGI
25-SONLI DAVLAT MAKTABGACHA
TA’LIM TASHKILOTI

Mavzu: “Korreksion ritmika,musiqiy harakatlar hamohangligi, mashqlar tuzilishi, vazifa va o`yinlar”
Bajardi: Kasimova Sohiba Yuldoshmamatovna

Maqolaning mazmuni ta’lim sohasidagi sifat ko’rsatkichlarini yanada yaxshilash, zamonaviy ta’limiy metodlarni qo’llash uchun zaruriy metodik usullarni nazariy qismlari o’rganib chiqilgan. Shu nazariyalar orqali o’quvchilarni bilim salohiyatini oshishiga erishishimiz mumkin. Shuningdek zamonaviy ta’limiy o’yinlar orqali o’quvchilarning darsga bo’lgan munosabatlarini oshirishimizga erishamiz. Ta’limda zamonaviy metodlarni qo’llash orqali o’quvchilarni ona tili bilimlarini yanada chuqur egallashiga erishishimiz mumkin bo’ladi Kalit so’zlar: ta’lim sohasi, sifat ko’rsatkichlar, zamonaviy ta’limiy metodlar, zaruriy metodik usullar, bilim salohiyat, zamonaviy ta’limiy o’yinlar, ona tili bilimlari Kirish: Musiqiy va ritmik harakatlar - bu faol harakat, bu harakatdagi musiqaning tabiatini aks ettiradi. Musiqiy va ritmik harakatlar musiqiy o'yinlar, raqslar va mashqlarni o'z ichiga oladi. Musiqiy ritmik ta'limning asosi bolalarda musiqiy tasvirlarni idrok etish va ularni harakatda aks ettirish qobiliyatini rivojlantirishdir. Musiqiy ritmik ta'limning ma'nosi va vazifalari Musiqiy ritmik ta'lim tizimi birinchilardan bo'lib 19-asr oxirida ishlab chiqilgan. Shveytsariya o'qituvchisi va musiqachisi Emil Jak-Dalkroz. Ko'plab musiqachilar, o'qituvchilar, psixologlar, metodistlar va maktabgacha ta'lim muassasalarining musiqiy direktorlari zamonaviy musiqiy ritmik ta'lim tizimini yaratish ustida ishladilar. Ular orasida etakchi o'rin N.G. Alexandrova, shuningdek uning talabalari va izdoshlari E.V. Konorova, N.P. Zbrueva, V.I. Greener, N.E. Kizevalter, M.A. Rumer. Bolaning tananing o'sishi tufayli harakatga bo'lgan ehtiyojini hisobga olgan holda, ular o'zlarining motor qobiliyatlarini shakllantirishga va eng muhimi, harakatlarni musiqiy ovoz bilan organik ravishda birlashtirish orqali har tomonlama rivojlanishga intilishdi. Ma'lumki, harakat harakati bilan bola dunyoni o'rganadi. O'yinlarda, raqslarda turli xil harakatlar qilish, bolalar haqiqat to'g'risidagi bilimlarini chuqurlashtiradilar.1 Musiqa vosita reaktsiyalarini uyg'otadi va ularni chuqurlashtiradi, nafaqat harakatlar bilan birga keladi, balki ularning mohiyatini aniqlaydi. Tarbiyachining vazifasi bolalarda tezkor harakat qilish qobiliyatini rivojlantirishdir u taklif qilgan harakatlar va kerak bo'lganda ularni sekinlashtirishi, ya'ni faol tormozlanishni rivojlantirish. Musiqa qo'zg'alish, ham qo'zg'alish, ham inhibisyon yo'nalishi bo'yicha reaktsiyaga sabab bo'ladi. Musiqiy ta'lim darslarida siz qanday qilib beg'ubor, passiv bolalar faollashayotganini va hayajonlanganlar intizomli bo'lishini kuzatishingiz mumkin. Musiqiy ritmik harakatlarni mashq qilish jarayonida bolaning tanasi mustahkamlanadi; musiqiy quloq, xotira, e'tibor rivojlanadi; axloqiy-ixtiyoriy fazilatlar, epchillik, aniqlik, tezlik, qat'iyatlilik tarbiyalanadi, harakatning yumshoqlik, bahorlilik, energiya, egiluvchanlik kabi xususiyatlari rivojlantiriladi; duruş yaxshilanadi bolalar. Musiqiy ritm harakatni tartibga solishga yordam beradi va o'zlashtirishni osonlashtiradi. To'g'ri tanlangan holda musiqiy ritmik harakatlar yurak mushaklarini kuchaytiradi, qon aylanishini, nafas olish jarayonlarini yaxshilaydi va mushaklarning rivojlanishini ta'minlaydi. Musiqiy va badiiy ta'limning asosi bolalarning musiqiy tasvirlarni idrok etishini va ularni harakatda aks ettirish qobiliyatini rivojlantirishdir. Pedagogik nazariya va amaliyotning hozirgi bosqichida ijodiy shaxsni rivojlantirishga alohida e'tibor qaratilmoqda. Aynan mana shu sifat inson tomonidan yaratilgan dunyoga, tabiiy dunyo va insoniy munosabatlarga g'ayrioddiy munosabatni shakllantiradi. Ijodkorlik-bu voqelikni bilishga, yangi, o'ziga xos, ilgari bo'lmagan ob'ektlarni yaratishga, jamiyatning moddiy va ma'naviy hayotini yaxshilashga qaratilgan ongli, maqsadli, faol inson faoliyati. Ijodkorlik har bir bolaga xosdir, lekin uning namoyon bo'lishi uchun zarur shart -sharoitlarni o'z vaqtida yaratish qanchalik muhim.2 Bolalar musiqiy ijodining keng doirasi bor. Bu bolaning tasavvurini faollashtiradi, mustaqil qo'yilgan maqsadga erishishni rag'batlantiradi, o'z g'oyalarini turli shakllarda amalga oshirilishini izlaydi va o'rganishga yordam beradi. Ritm - musiqiy faoliyat turlaridan biri bo'lib, unda musiqaning mazmuni, uning xarakteri, tasvirlari harakatlarda uzatiladi. Buning asosini musiqa tashkil etadi va turli xil jismoniy mashqlar, raqslar, syujet shaklidagi harakatlar chuqurroq idrok etish va tushunish vositasi sifatida ishlatiladi. 2. Qaysi so'zni qo'shish kerakligini o'ylab ko'ring? Musiqiy ritmik mashqlarni shartli ravishda tayyorgarlik va mustaqil bo'linishi mumkin. Birinchisi, ma'lum turdagi harakatlar oldindan o'rganilgan mashqlarni o'z ichiga oladi. Shunday qilib, bolalar ritmik, tabiiy ravishda "bahor" ni bajarishni, oyoqdan oyoqqa sakrashni, to'g'ri yugurishni, ikki oyog'iga sakrashni va hokazolarni o'rganadilar. Kelajakda bu harakatlar o'yinlarga, raqslarga va dumaloq raqslarga kiradi va ular o'z vazifasini bajaradilar. musiqiy tasvirlar, personajlarni ifodali uzatish vositasi. Mustaqil musiqiy va ritmik mashqlar ko'p emas. Bularga "Chavandozlar" (V. Vitlin musiqasi, "Turntables") (Ukraina xalq ohanglari, "Tasmalar bilan mashqlar" (WA Motsart musiqasi, "Mocking kuckoo") (Avstriya xalq kuylari) kiradi. Taqqoslashda bu mashq turi. oldingisiga qaraganda to'liqroq shaklga ega. "O'tish" mashqlari. 3. O'yin orqali bolalarning motorli ijodiy faolligini rivojlantirishga qaratilgan sog'liqni saqlashning innovatsion texnologiyalaridan biri? (cho'zish) O'yinni cho'zish - bu bolalar bilan o'yin shaklida bajariladigan maxsus tanlangan cho'zish mashqidir. Cho'zish tufayli bo'g'imlarning harakatchanligi oshadi, mushaklar elastik va egiluvchan bo'ladi va ular uzoqroq funktsional bo'lib qoladi. Stretch umumiy jismoniy faollikni oshiradi. Stretch mashqlari to'g'ri pozitsiyani yaratishga qaratilgan. Bundan tashqari, mushaklarning elastikligi rivojlanadi, chidamlilik va mehnatsevarlik tarbiyalanadi. "Daraxt" mashqlari. O'yinlar, mashqlar yordamida o'quv va tarbiya jarayonini qurish orqali erishiladigan o'yinlarni cho'zish orqali bolalarda egiluvchanlik, egiluvchanlik, chidamlilikni rivojlantirish bo'yicha mashg'ulotlarning samaradorligi maqbuldir. Shunga asoslanib, xulosa qilish mumkinki, bolalarda egiluvchanlik, egiluvchanlik va chidamlilikning yuqori darajadagi rivojlanishiga erishish uchun o'yinni cho'zishdan foydalanish umid baxsh etadi, bu ularga keyingi hayotda kuchli va sog'lom bo'lishga imkon beradi. 4. Musiqiy faoliyatda har bir bola shaxsining ijodiy rivojlanishini ta'minlaydigan innovatsion pedagogik texnologiyalardan qaysi biri qo'llaniladi? (evritmiya) Evritmik gimnastika-bu nutq, musiqa, umumiy rivojlanish mashqlari, aerobikaning asosiy bosqichlari va elementlarining ritmik naqshlariga asoslangan sog'lomlashtirish va rivojlanayotgan gimnastikaning bir turi. "Tug'ilgan kun to'pi" o'yini Har xil mashq turlari, ularni bajarish shakllari, mashqlarni individual tanlash, musiqadan foydalanish ijobiy his -tuyg'ularni, ritm tuyg'usini, eshitish qobiliyatini shakllantirishga yordam beradi, bu evritmik gimnastikani chindan ham takomillashtirish va bebaho vositaga aylantiradi. maktabgacha yoshdagi bolalar salomatligini saqlash. 5. Maktabgacha yoshdagi bolalarning etakchi faoliyati - bu. (oyin) Musiqiy va ritmik harakatlar bo'limida asosiy o'rinni o'yinlar egallaydi. Musiqiy o'yin - bu musiqiy va ritmik vazifalarni bajarishga qaratilgan faol faoliyat. Bu bolalarda quvnoq, quvnoq kayfiyatni uyg'otadi, harakatlarning rivojlanish faolligiga ta'sir qiladi, musiqiy qobiliyatlarni shakllantiradi. O'yin paytida bola harakatda mashq qiladi, uni o'zlashtiradi, o'yin jarayonida bolaning shaxsiyatining ijobiy fazilatlari rivojlanadi, o'yin orqali u hayotni o'rganadi. 1) Ritm o'yini "Ritmdan o'ting" ritmik idrok va musiqiy xotirani rivojlantirishga qaratilgan. 2) kommunikativ raqs o'yinlari Kommunikativ raqs o'yinlarining o'ziga xos xususiyati oddiy harakatlardan iborat bo'lib, ular og'zaki bo'lmagan aloqa elementlarini, sheriklarni almashtirishni, vazifalarni o'ynashni (kim yaxshiroq raqsga tushishini) va boshqalarni o'z ichiga oladi. ularni yod olish uchun. Ko'p kommunikativ raqslar asosan imo -ishoralarga asoslangan bo'lib, ular kundalik hayotda do'stlik, bir -biriga ochiq munosabatni bildiradi, umuman olganda ular ijobiy, quvonchli his -tuyg'ularni keltirib chiqaradi. Raqsda o'tkaziladigan aloqa bolalar o'rtasidagi do'stona munosabatlarni rivojlantirishga va shu bilan bolalar guruhidagi ijtimoiy muhitni normallashtirishga yordam beradi. "Chumolilar mashqlari" o'yini Kommunikativ raqs: "Oyoqlar to'g'ri yo'l bo'ylab yurdi" 3) qo'shiq o'yini Qo'shiq aytish va o'ynash bolalar uchun eng qiziqarli va sevimli mashg'ulotlardan biridir. Ushbu o'yinlar yordamida siz nafaqat bolalarga quvonch va zavq bag'ishlab, qo'shiq va harakatni muvofiqlashtirishni muvaffaqiyatli mashq qila olasiz, balki ritmik qobiliyatlarni rivojlantirish uchun turli pedagogik vazifalarni ham hal qila olasiz. "Tong chaqmoq" o'yini O'yinlarda bolalar ijodiy tashabbusining namoyon bo'lishini har tomonlama rag'batlantirish, o'yin tasvirida bola topgan yangi harakatni nishonlash zarur. 6. "Sinektika" usuli o'zingizni kimnidir (biror narsaning) o'rniga qo'yishni taklif qiladi. Bolalar bog'chasida bu usul empatiya usuli sifatida ishlaydi, bu shuni ko'rsatadiki, bolalar o'zlarini qandaydir o'ziga xos ob'ekt yoki hodisa sifatida ifodalaydilar va bu tasvirning his -tuyg'ulari, tajribalari, kayfiyatlarini uzatadilar. Masalan, bolalar harakatlarini D. Kabalevskiyning "Masxarabozlar" spektaklidagi qayg'uli va quvnoq masxarabozlarga yoki Shumannning "Jasur chavandoz" spektaklidagi barcha to'siqlarni yengib o'tgan jasur chavandozga aylantiradi. Shu bilan birga, musiqa butun organizmga ta'sir qiladi va bu, o'z navbatida, musiqaning ta'siriga ta'sir qiladi. Axir, musiqiy asarlarni idrok etish va tushunish uni ligamentlar, mushaklar, harakat, nafas olish orqali sezishdan iborat.
Musiqa madaniy hayotimizda keng o’rin tutgan va inson shaxsiyatining shakllanishida muhim rol o’ynaydigan san’at turidir. Eramizdan oldingi IV asrdanoq grek faylasufi Platon shunday degan edi: «Eng katta tarbiyaviy omil musiqiy san’atda emasmikan, zeroki, ritm va garmoniya hammadan ko’proq shu vaqtda qalbga chuqur yo’l topadi va salobat baxsh etib, uni ko’rkam qiladiki, agar tarbiya to’gri yo’lga qo’yilgan bo’lsa, aks xolda uning teskarisi bo’lib chiqadi. Uning shogirdi Aristotel (Aflotun) komil ishonch bilan mazkur fikrni quvvatlaydi. «Musiqa kishi ruxining ahloqiy tomoniga ma’lum darajada ta’sir etadi, bas shunday ekan, u yoshlarning tarbiyasiga, ta’sir etadi.» Milliy madaniyatimiz bobokaloni Abu-Nasr Al-Forobiy esa musiqaning shaxs shakllanishiga aniq ta’sirini quyidagicha bayon etadi: «Bu fan (ya’ni musiqa D.O) shu ma’noda foydaliki, kimning fe’l atvori muvozanatni yo’qotgan bo’lsa, tartibga keltiradi, kamol topmaganlarni kamolotga yetkazadi va muvozanatda bo’lganlarning muvozanatini saqlaydi. Bu fan tanning sog’ligi uchun ham foydalidir.»
Musiqa inson ruhi va aqliy rivojiga bebaho ta’sir o’tkazadi. Ch.Darvin umrining oxirlarida quvvai xofizasi (xotirasi) va fikrlash qobiliyatining pasayishidan shikoyat qilib yozadi: «Agar menga ikkinchi bor dunyoga kelish nasib bo’lganda edi, endigi hayotimda loaqal haftada bir marta bo’lsa ham, bir necha she’r o’qishni o’zimga qoida qilib olardim.» Shu bois o’quvchilarda inson ma’naviy madaniyatining tarkibiy qismi bo’lgan musiqa madaniyatini tarbiyalash musiqa tarbiyasining bosh maqsadi bo’lib turadi.
Aqliy va jismoniy rivojlanishning garmonik qo’shilishiga ahloqiy soflik, san’atga va hayotga estetik munosabat - shaxsning to'laqonli kamolga yetishida muhim shartlardir. Bu olijanob maqsadga erishishda to’g’ri yo’lga qo’yilgan bolalar musiqa tarbiyasi katta ahamiyatga egadir.
Bolalar qobiliyati aktiv musiqa faoliyati davomida rivojlanib boradi. Qobiliyatlar deganda insonning kerakli ko’nikma, malaka, ilmlarni olishi va uni amaliyotda muvaffaqiyatli qo’llay olishga qaratilgan psixologik xususiyatlari tushuniladi.
Ma’lum bir faoliyat turiga bo’lgan qobiliyat. Nerv sistemasining (tizim)analizatorlari sezgirligi, kuchi,nerv jarayonlarining harakatlanganligi, muvozanatlashganligi kabi omillar asosida rivojlanadi. Masalan: bir sinfda o’qiyotgan ikkita o’quvchiga o’qituvchi bir xil asar sh’erni etyudini beradi. Lekin o’quvchilardan biri etyudni bir xaftadan keyinroq, yana biri darhol chaqqon, tez o’lashtira boshlaydi. Boshqa o’quvchi esa bu ishni bir oy o’tganda ham bajara olmaydi va ko’p xatolar qiladi. Muvaffaqiyatga erishishdagi bu farqni xoxlagan bir pedagog ana shunday holatlarda o’quvchilardagi qobiliyatlar darajasiga bog’laydi.
Tug’ma qobiliyatlarning irsiy berilishi, masalan: tibbiyot ilmida va unga muvofiq pedagogikada ham alohida ahamiyat kasb etadi. Masalan, ichkilikbozlikka berilgan ayrim oilalardagi bolalarda ba’zi bir irsiy ko’chib o’tadigan ruhiy kasalliklarga chalinish hollari uchraydi. Sog’lom kishilar farzandlarida aqliy faoliyat darajasi va sifati yuqori bo’lishi kuzatiladi. Jismoniy va ruhiy sog’lom bo’lgan kishilarda ma’lumotlilik hamda bilish jarayonlarining rivojlanishi ko’p jihatdan ular qanday sharoitda o’qitilayotganligi yoki qanday sharoitga qo’yilganligi bilan belgilanadi.
Bizning talim-tarbiya tizimimiz hamma o’quvchilar uchun bir xil imkoniyatlar yaratadi. Shu bilan birga har bir kishida mavjud bo’lgan iqtidor, qobiliyatni rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratishga qaratiladi, o’quvchilarga ularning individual o’ziga xosliklarini hisobga olgan xolda tabaqalashtirilgan holda yondashuvni inkor etmaydi. Qobiliyatlar namoyon b’lishi uchun esa uning egasi ko’p mehnat qilishiga to’g’ri keladi .
Xalqimizda «Qush uyasida ko’rganini qiladi» degan maqol bor. Har bir bola birinchi tarbiyani o’z ota-onasidan, oila a’zolaridan, o’z atrofidagi yaqin kishilardan oladi. Oiladagi ijobiy muhit, oila a’zolarining o’zaro munosabatlari, bir-biriga bo’lgan hurmat va e’tibor, mehribonlik, o’zaro yordam va ularning musiqaga bo’lgan munosabatlarini bolalarda dastlabki tushuncha va ko’nikmalarining rivojlanib borishida asosiy o’rin tutadi. Bolalar shaxsi uning faoliyati jarayonida tarkib topdi. Zotan, o’quvchining faoliyati juda maroqii, o’ziga xos go’zal va shakl jihatidan rang-barangdir. Bu xil fazilatlar bolalarga xos bo’lgan doimiy extiyojga aylangandagina ulardagi faollik yanada ortadi.
Maroqli va ma’naviy zavq beruvchi ana shu go’zal tuyg’u bolalar va o’quvchilarning ayniqsa, nafosat tarbiyasiga kuchli ta’sir ko’rsatadi. Binobarin, bolada namoyon bo’ladigan ilmiy badiiy-estetik tarbiya muhim ma’naviy go’zallikka puxta, zamin hozirlaydi.