O’zbekiston respublikasi оliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi тоshkent davlat iqtisodiyot universiteti

5-rasm. OʻZBEKISTON RESPUBLIKASINING HUDUDLAR KESIMIDA TASHQI SAVDO AYLANMASI (2022- yil yanvar-noyabr)⁶
Respublika tashqi savdo aylanmasi tarkibida eng yuqori ulushni Toshkent shahri 39,2 % ulush bilan 17 627,1 mln. AQSH dollarini, eng quyi ulushni esa Surxondaryo viloyati 0,8 % ulush bilan 344,1 mln. AQSH dollarini tashkil etdi.


1.2. Erkin savdo va protektsionizm tamoyillari: ijobiy va salbiy tomonlari
Protektsionizm tarafdorlari va savdo erkinligi himoyachilari o'rtasida uzoq vaqtdan beri davom etayotgan tortishuvlar mavjud. Protektsionizm tarafdorlari va savdo erkinligi himoyachilari o'rtasida uzoq vaqtdan beri davom etayotgan tortishuvlar mavjud. Birinchi marta tashqi savdoni tahlil qilishga murojaat qilgan va unda davlatni boyitish manbasini ko'rgan, shunga qaramay, protektsionizmning ishtiyoqli chempionlari — milliy iqtisodiyotni rag'batlantirish va uni xorijiy raqobatdan himoya qilishga qaratilgan chora-tadbirlar tizimi edi. Savdo erkinligini himoya qilgan birinchi iqtisodchilar, g'alati tarzda, frantsuz fiziokratlari o'lib, ular millat boyligini oshirishda savdoning samarali rolini inkor etdilar. Ushbu ikki printsipning jozibadorligi nimada va raqiblar ularga qarshi qanday tanqidiy dalillarni ilgari surmoqdalar.

6-RASM. OʻZBEKISTON RESPUBLIKASINING TASHQI SAVDO AYLANMASIDA MDH MAMLAKATLARI VA BOSHQA XORIJIY DAVLATLARNING HAJMLARI DINAMIKASI (yanvar-noyabr, mln. AQSH dollari, ulushi, % da)⁷
2022- yilning yanvar-noyabr oylarida, Oʻzbekiston Respublikasi tashqi savdo aylanmasining uchdan bir qismi yoki 40,0 % i MDH davlatlariga toʻgʻri kelib, tashqi savdo aylanmasidagi 2021- yilning mos davriga nisbatan ulushi 3,2 % ga ko‘paygan.
1-jadval.
OʻZBEKISTON RESPUBLIKASINING YIRIK HAMKOR DAVLATLAR BILAN XALQARO SAVDO AYLANMASI DINAMIKASI
(yanvar-noyabr, mln. AQSH dollari)⁸

Ushbu ikki printsipning jozibadorligi nimada va raqiblar ularga qarshi qanday tanqidiy dalillarni ilgari surmoqdalar.

1. 
   savdo erkinligi printsipi milliy iqtisodiyot rivojlanishining turli davrlarida, kapitalning dastlabki to'planishi davridan tortib, qoloq mamlakatlarda milliy sanoatni yaratish davrigacha bo'lgan davrda davlatning protektsionistik faoliyatiga reaktsiya sifatida paydo bo'ldi va takomillashtirildi. Tabiiyki, ushbu printsip protektsionizmni tanqid qilish bilan bir qatorda savdo erkinligining afzalliklari to'g'risida dalillarni ham o'z ichiga oladi.⁹