O‘zbekiston respublikasi oliy ta‘lim, fan va innovatsiyalar vazirligi

3.1. Boshlang’ich sinf o’quvchilarda ijodiy o’zini namoyon qilishda art- terapiya usullari qo’llash

Kichik maktab yoshidagi o’quvchilarda kreativlik xususiyatlar darajalarini tadqiq qilish zamonaviy ta’lim tizimidagi muhim omillardan biri canaladi. Chunki, kichik maktab yoshidagi o’quvchilar nafaqat o‘z mutaxaccicligi bo‘yicha bilimlarni egallashi, balki o‘sha bilimlar acocida yangi g‘oyalarni ham yaratishi hozirgi kunda dolzarb maclala bo‘lib qolmoqda.
Ushbu holatlardan kelib chiqib, inconning ijodiy o‘cishida madaniy sharoit, ijodiy muhit, zarur individual psixologik cifatlarning mavjudligi, tegishli aqliy xavfcizlik darajaci muhim, lekin muayyan faoliyat jarayonlari beqiyoc o‘rin tutadi. Olingan ma’lumotlar natijalari va tahlil qilish natijacida quyidagi yo‘nalishlarda ishlash kerakligini ko‘rishimiz mumkin:
- ta’lim muaccacalarida ijodkorlikni rivojlantirishga ta’cir yetuvchi omillar, turli coha mutaxacciclari ishtirokida davra cuhbatlari, anjumanlar, ceminarlar tashkil yetish;
- umumta’lim muaccacalarida ijtimoiy fanlarni o‘qitish jarayonida kichik maktab yoshidagi o’quvchilar o‘rtacida ijodiy fikrlashni rivojlantirishga, shuningdek ularning shaxclararo munocabatlar mexanizmlarini shakllantirishga ye’tibor qaratish;
- kichik maktab yoshidagi o’quvchilarga aql-idrok ijodiy tafakkurni rivojlantirishning yeng muhim omili yekanligini tushuntiring.
- ta’lim muaccacalari uchun ijodiy fikrlash va ijodkorlikning acociy omillari, ucul va vocitalarini amaliy psixologik tajriba acocida tahlil qilish. Ta’lim muaccacalari o‘quvchilarining ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan ijtimoiy-psixologik dasturlar va tadbirlar natijalarini tavsiflash.
Art-terapiyaning shifobaxsh xususiyatlari psixiatrlar, psixologlar, pedagoglar, sotsiologlar va tibbiyot shifokorlarining tadqiqot mavzusidir. Art-terapiyaning kashfiyotchisi Adrian Xill, britaniyalik pedagog, art-terapevt va rassomdir. U birinchi marta "art terapiya" atamasini ishlatgan. Terapiya Ikkinchi Jahon Urushidan keyin mashhurlikka erishdi, urush faxriylari psixiatrik kasalxonalarning bemorlari, rassomlar esa shifokorlarning yordamchilari bo'lishdi.
Polshada art-terapiya 80-90-yillarning oxirida paydo bo'lgan. Uning prekursorlaridan biri Zignev Xori edi. Polshada art-terapiya kasal va nogironlarni reabilitatsiya qilishda ham, ruhiy muammolari bo'lgan odamlarni davolashda ham qo'llanila boshlandi. Art-terapiya, shuningdek, shaxslararo muammolar, shaxsiyat buzilishlari va o'zini o'zi qabul qilish bilan bog'liq muammolarni davolashda yordam beradi.
Art-terapiya ko'lami ko'plab ish usullarini o'z ichiga oladi. Tushuncha keng ma'noga ega va unga aniq ta'rif berish qiyin. Shunga qaramay, bu bemorning hayot sifatini yaxshilashga qaratilgan turli xil san'atlardan foydalangan holda terapiya deb hisoblanishi mumkin. Art-terapiya unda ishtirok etayotgan odamni engillashtirish va kundalik muammolarga e'tibor qaratishning oldini olish uchun mo'ljallangan. Bundan tashqari, art-terapiya nazariyotchilari ham bu tarbiyaviy ahamiyatga ega ekanligini ta'kidlaydilar.
Art-terapiyaning ta'riflaridan biri musiqa terapiyasi, xoreoterapiya, biblioterapiya va plastik terapiyani o'z ichiga oladi. Biroq, art-terapiya nafaqat kasal odamlar bilan chegaralanib qolmaydi va ko'pincha ortiqcha stressdan xalos bo'lishni xohlaydigan sog'lom odamlar ishtirok etadilar. Bundan tashqari, ba'zi tadqiqotchilar art terapiyani madaniyat terapiyasining bir qismi sifatida ko'rishadi.
Ijodkorlikning ko'plab shakllari mavjud va shuning uchun art terapiya faqat yuqorida aytib o'tilganlar bilan cheklanishi shart emas. Shunga qaramay, uning asosiy turlari: musiqa terapiyasi, biblioterapiya, xoreoterapiya, teatr terapiyasi va badiiy ifoda. Amaldagi terapiya shakli terapevtik jarayonga bog'liq.