O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va inovatsiyalar vazirligi

Kuch transformatorlari magnitlangan tokning yuqori garmonik manbalari hisoblanadi. Uch fazali uch o‘zakli transformatorlarni magnit o‘zagining nosimmetriyasi tufayli chekka fazalarning magnitlanish tokining qiymatlari o‘rta fazaning magnitlanish tokidan 1,3...1,35 baravar yuqori. Shunday qilib, barcha magnitlanish toklarida toq garmonikalar mavjud. Birinchisidan tashqari eng kattasi – bu 3, 5, 7-chi garmonikalar.
Fazalarning magnitlanish toklari garmonikasining qiymatlari quyidagicha aniqlanadi [13]:

bu yerda magnitlanish tokini nominal qiymati; koeffitsientining qiymatlari 2.1– jadvalda keltirilgan.
koeffitsientining qiymati
2.1– jadval

№ garmonikalar	chetdagi faza	o‘rtadagi faza
3	0,1	0,2
5	0,29	0,22
7	0,12	0,1

Transformator qisqichlaridagi kuchlanish nominal kuchlanishdan ga og‘sa, magnitlanish tokini garmonikasi qayta hisoblab chiqiladi. koeffitsientlarini dagi qiymatlari 2.2 – jadvalda keltirilgan.

koeffitsientining qiymati
2.2 – jadval

n
1	-0,05	0,12
3	-0,05	0,14
5	-0,05	0,16
7	-0,05	0,2

Kuchlanish nominal qiymatidan 3...5%ga oshganda, magnitlanish tokining garmonika darajasi 1,5...2 barobar oshadi. Sex podstansiya transformatorlarining katta quvvatligisi o‘rnatilganda, bu tarmoqda yuqori garmonika kuchlanishning sezilarli ortib ketishiga olib kelishi mumkin.

Elektr energiay sifat ko’rsatkichlariga ta’sir ko’rsatadigan yuqori garmonika va kuchlanish nosinusoidallik ko’rsatkichlarini me’yoriy talablari va qiymatlarini o’rganib chiqildi. Bular asosan tarmoqda yuqori garmonika tufayli energiya sifaniga katta ta’sir ko’rsatadi shuning uchun aynan toq garmonikalarni bartaraf etishi choralarini va modellarini ichlab chiqarishimiz kerak boladi.
Yuqori garmonika kuch transformatorlarida, elektr yoy pechlarida, payvandlash qurilmalarida, kondensator batareyalarida, ventli o’zgartirgichlarda va tiristorli quvvat rostlagichlarida sodir bo’ladi.