O’zbekiston respublikasi oliy ta`lim vazirligi o’zbekiston-finlandiya pedagogika instituti xorijiy tillar va gumanitar fanlar fakulteti tarix o’qitish metodikasi yo’nalishi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA`LIM VAZIRLIGI


O’ZBEKISTON-FINLANDIYA PEDAGOGIKA INSTITUTI
XORIJIY TILLAR VA GUMANITAR FANLAR FAKULTETI
Tarix o’qitish metodikasi yo’nalishi
2-kurs 209-guruh talabasi
G’yratov Diyorbekning
O’rta asrlar tarixi fanidan
“Ilk o‘rta asrlarda Xitoy”
Mavzusidagi
KURS ISHI

Bajardi: G’ayratov Diyorbek

Tekshirdi: Egamberdiyev Quvonchbek


SAMARQAND-2023
Mavzu: Ilk o‘rta asrlarda Xitoy.

1. 
   Kirish.
   
2. 
   Asosiy qism.
   

Mavzu: Ilk o‘rta asrlarda Xitoy.
II.I. Uch podsholik davri.
II.II. Xitoyda yagona Suy imperiyasining tashkil topishi.
II.III. Tan imperiyasi va uning inqirozi.
II.IV. Besh sulola va o’n qirollik davri.
II.V. Xitoyning ilk o’rta asrlarda tashqi siyosati va xalqaro aloqalari
III. Xulosa.
IV. Foydalanilgan adabiyotlar.

I. Kirish
Yevropa, Yer sharining va qisman sharqiy yarimsharida joylashgan qitʼadir. Shimolda Shimoliy muz okeani, gʻarbda Atlamtika okeani, sharqda Osiyo va janubda O’rta dengiz bilan chegaradosh. Yevrosiyo materigining gʻarbiy qismini oʻz ichiga oladi. Umumiy uzunligi 38 ming km. Qirgʻoqlari kuchli yemirilgan, dengiz va qoʻltiqlar quruqlik ichkarisiga kirib borgan. U Buyuk Rim imperiyasi qulagan paytdan (476) boshlanib, taxminan 5 asr davom etadi. Bu 4-asrda boshlanib 7-yilda tugaydigan xalqlarning buyuk koʻchishi deb ataladigan davrdir. Bu davrda german qabilalari barcha mamlakatlarni bosib olib, oʻziga boʻysundirdilar. G'arbiy Yevropa shu bilan zamonaviy Yevropa dunyosining qiyofasini belgilab beradi. Oʻrta asrlarning bu davridagi ommaviy migratsiyaning asosiy sabablari unumdor yerlar va qulay sharoitlarni izlash hamda iqlimning keskin sovishi edi. Shuning uchun shimoliy qabilalar janubga yaqinlashdi. Koʻchirishda german qabilalaridan tashqari turklar, slavyanlar va fin-ugr qabilalari ishtirok etgan. Xalqlarning buyuk ko'chishi ko'plab qabilalar va ko'chmanchi xalqlarning yo'q qilinishi bilan birga keldi. Viking qabilalari paydo bo'ldi, Italiyada ostgotlar qirolliklari va Akvitaniya va Pireney yarim orolida vestgotlar qirolliklari paydo bo'ldi, o'zining gullagan davrida Evropaning ko'p qismini egallagan Franklar davlati tashkil topdi. Shimoliy Afrika va Ispaniya Arab xalifaligining bir qismi bo'ldi, Britaniya orollarida ko'plab kichik burchaklar, sakslar va kelt davlatlari mavjud edi, Skandinaviyada, shuningdek, Markaziy va Sharqiy Evropada davlatlar paydo bo'ldi: Buyuk Moraviya va Qadimgi Rossiya davlati. Yevropaliklarning qoʻshnilari vizantiyaliklar, qadimgi rus knyazliklarining aholisi va musulmon arablar edi. Evropa aholisi eng yaqin davlatlar va davlatlar bilan turli xil munosabatlarni saqlab turdi. Arab davlatlari va Vizantiya Evropa mamlakatlari hayotining barcha jabhalariga eng katta ta'sir ko'rsatdi
XI-XV asrlarda Yevropada markazlashgan davlatlar - Angliya, Fransiya, Portugaliya, Ispaniya, Gollandiya va boshqalarning bosqichma-bosqich shakllanishi jarayoni sodir bo'lib, ularda boshqaruvning yangi shakllari - Kortes (Ispaniya), Parlament (Angliya), General shtatlar (Fransiya) paydo bo'ladi. Markazlashtirilgan hokimiyatning kuchayishi iqtisodiyot, fan, madaniyatning yanada muvaffaqiyatli rivojlanishiga, ishlab chiqarishni tashkil etishning yangi shakli - manufakturaning paydo bo'lishiga yordam berdi. Evropada kapitalistik munosabatlar vujudga keladi va o'zini o'rnatadi, bunga asosan Buyuk geografik kashfiyotlar yordam berdi. Gʻarbiy Yevropa fanida oʻrta asrlarning oxiri odatda cherkov islohotining boshlanishi (XVI-asr boshi) yoki buyuk geografik kashfiyotlar davri (XV—XVII -asrlar) bilan bogʻliq. O'rta asrlarning oxiri Uyg'onish davri deb ham ataladi. Bu o'rta asrlarning eng fojiali davrlaridan biridir. XIV asrda deyarli butun dunyo vaboning bir nechta epidemiyasi - Qora o'limni boshdan kechirdi. Birgina Yevropada u 60 milliondan ortiq odamni, aholining deyarli yarmini o'ldirdi. Bu Angliya va Frantsiyadagi eng kuchli dehqon qo'zg'olonlari va insoniyat tarixidagi eng uzoq urush - yuz yillik davrdir. Ammo ayni paytda - bu buyuk geografik kashfiyotlar va Uyg'onish davri. Oxirgi oʻrta asrlarda Yevropada gumanizmga asoslangan yangi dunyoqarash shakllana boshladi. Endi cherkov emas, balki dunyoning markaziga ma'lum bir shaxs qo'yildi. Gumanistlar oʻrta asr anʼanaviy mafkurasiga keskin qarshilik koʻrsatib, ruh va ongni dinga toʻliq boʻysundirish zarurligini inkor etdilar. Inson o'zini o'rab turgan dunyoga tobora ko'proq qiziqish bildirmoqda. Bu davrda alohida mamlakatlarning iqtisodiy va siyosiy rivojlanish darajalaridagi tengsizlik yanada yaqqol namoyon bo'ladi. Italiya, Niderlandiya, Angliya va Fransiya jadal sur’atlar bilan rivojlanmoqda. Ispaniya, Portugaliya, Germaniya ortda qolmoqda. Biroq, Yevropa davlatlarining rivojlanishidagi eng muhim jarayonlar hali ham barcha mamlakatlar uchun umumiydir.