O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

m e ’y o r d a
6-7 ta d a n o ‘sim lik q o ld irila d i. B ir g e k ta r y erda 90 
m ing tu p o 's im lik q o ld irila d i. B eg o n a o ‘t la r d a n to z a la s h va q a t o r
o ra la rin i y u m sh a tish m a q s a d id a 2-3 m a rta k u ltiv a ts iy a qilin ad i. M ay 
o yin ing oxiri va iyun o y in in g b o s h la rid a e k in la r b ir g e k ta r yer foiz 
h isobiga 60-80 kg a z o t b ilan o ziq la n tirilib , k eyin s u g 'o rila d i. U m u m an , 
o ’silh d a v rid a 3-4 m a rta s u g 'o rila d i.
X ashaki sh o lg 'o m n i ta k ro riy ekin sifatid a, kuzgi e k in lard an keyin 
yozda ham ekish m um kin. Bu holda uning agrotexnikasi b aho rda ekilgan 
sho lg 'o m d an farq qilm aydi. F aq at asosiy ekin ckib olingandan so ‘ng tez 
nuuldul ichidu ycrni h a y d a b , c rta ek ib olish k erak . B ah o rd a ek ilgan
xashaki sliolg'om ni q o ‘l kuchi bilan iyulda ildizm evalari q urib q o lm asdan 
hayvonlarga ozuqa uchun yig'ishtirib olinadi.
Y ozda ekilgan b o is a uni kuzda va q ishda chorva m ollariga yedirish 
uchun h a n d a k la rd a saqlanadi. Lekin x ashaki sh o lg ‘om ning ildizmevasi 
uzoq saqlanadi. Shu sab abli uni birinchi n a v b a td a chorva m ollariga berish 
tavsiya etiladi.
M orfologiyasi. S h o lg ‘om k a ra m d o sh la r o ilasinin g «B rassicaceae 
napus L» turiga kiradi. Bu h am ikki yillik o ‘sim lik b o iib , u ru g ‘i ekilgan 
birinchi yili ildizm eva va ildiz yon b a rg la r hosil qiladi. Ikkinchi yili esa 
shu ildizm eva q a y ta ekilganda u n d an po y a va gul hosil qilib urug1 beradi.
X ashaki sh o lg ‘om unib chiqish d avrida 
u r u g ‘b a rg
hosil qiladi 
v a
u 
yashil ra n g a k irad i. U la rn in g shakli k a lta , keng tuxum sim on, usti esa 
yassi b o ‘ladi. H a q iq iy b arglari yirik va oddiy, b arg sh ap alo g ‘i tukli va
133

---

p a stg a q a r a b k en g a y g an . B a ’zi b ir n a v la r d a b a rg s h a p a lo g ‘i b u tu n , 
b a ’zilarid a esa y uq ori qism iga q a ra b kengaygan.
Ik k in ch i yili o ‘sim lik ild iz m e v alarid a n p o y an i y op p asig a q o p la g a n
uchburch ak za n jir shaklida jo y lash g an b a rg la r hosil qiladi.
Ildizm evasining shakli va rangi navlariga q a ra b h a r xil b o ‘lishi m um kin. 
K o ‘pchilik n a v la rn in g ildizm evasi u zu n silindirsim on yoki ellipssim on 
b o ‘ladi. Y er ostki qism li o q yoki sa rg ‘ish, yer ustki qismi b inafsha, yashil 
ran g d a, silliq b o ‘ladi. Ildizm evasining 1/2-2/3 qism i tu p ro q q a k irib tu rad i, 
yon ildizlari ildizm evaning eng ustki q ism id a hosil b o ia d i.
Ikkinch i yili ildizm eva ekilgand an keyin, u n d a n bir necha p o y a o ‘sib 
chiqadi, p o y an in g balandligi 1 m etrg a yetadi, shoxlanib, u lard a t o ‘p g u llar 
hosil b o ‘ladi. T o 'p g u lla r q alq o n ch a sh ak lid a, guli sariq, 4 ta gulboshi- 
b a rg i, 6 ta c h a n g c h i o n alig i b o ‘lib , g u lla b o ta la n g a n d a n k ey in k o ‘p 
u ru g ‘d a n q o ‘zo q ch ag a aylanadi.
U ru g 'la ri m ay d a, jig a rra n g yoki q o ra , 1000 donasining vazni 2,5-3,5 
keladi.
O lsish d a v ri b irin ch i yili 70-110, ik k in c h i yili esa 85-90 k u n g a c h a
b o ‘ladi.