O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus t a ’lim vazirligi

Guruhlari va navlari. J o 'x o ri q o 'n g 'irb o s h la r oilasiga kiradi. Bu avlod 
30 ta d an k o 'p r o q tu rla rg a ega. O 'z b ek isto n d a esa donli jo 'x o ri ekiladi.
Jo 'x o rin in g h a m m a n avlari ishlatilishi va asosiy m ah su lo tlari b o 'y ich a 
3 g uruhga b o 'lin ad i: donli, qandli (shirin) va su p u rg ib o p jo 'x o ri.
D onli jo 'x o rin i asosiy m ahsuloti d o n, lekin u k o 'k p oya uchun ham
ekiladi. Q andli j o 'x o r i p oyasining ta rk ib id a 12-14 foiz qam ish sh ak ari 
b o 'lg a n i uchun y u q o ri sifatli silos tayyorlash m u m kin. S up urgibo p jo 'x o ri 
x o 'jalik supurgisi v a h a r xil shchetkalar tay y o rla sh m aq sad id a ekiladi. 
O 'z b ek isto n d a k o 'p r o q jo 'x o rin in g donli va qism an q an d li va supirgibop 
navlari ekiladi. O 'z b e k isto n d a tum an lash tirilg an va eng k o 'p tarq a lg an
n av lar quyidagilar: M a tx a ir, K a tta bosh, X o 'ra k i, T o 'r t oylik, O lti oylik, 
chillaki. Bu m ahalliy n a v la r donli jo 'x o ri g u ru h ig a kiradi. H ozirgi v aq td a 
m ah alliy n a v la rn i y ax sh ilash n a tija sid a u la rd a n seleksion n av lar ham
olinadi.
Yetishtirish texnologiyasi.
O'tmishdosh.
J o 'x o rin i h ar q an d a y b o 's h a g a n yerga ekish m um kin. 
U n i d o n li v a d o n - d u k k a k li o 's im lik la r d a n , k a r to s h k a ild iz m le v a li 
ekin lard an va g 'o 'z a d a n b o 'sh a g a n yerlarga ekish m um kin. U ni takroriy
ekin sifatida kuzgi d o n ekinlaridan keyin h am eksa b o 'lad i.
O 'g'itlash.
J o 'x o r i e k ila d ig a n y e rla r o rg a n ik va m in era l o 'g 'i t l a r
b e rila d i.Y e rn i k u z d a sh u d g o rla sh o ld id a n u n in g h a r g e k ta rig a 15-20 
to n n a d a n chirigan g o 'n g solinadi. T u p ro q n in g u n im do rligig a q a ra b h a r 
g ek tar jo 'x o ri ekilgan yerga yil davom ida 120-150 kg azot, 100-120 kg 
fosfor va 50-60 kg kaliy o 'g 'itla ri beriladi. F o sfo r o 'g 'itin in g bir qism i ( 
50-60 kg) k u zd a yerni sh u d g o rlash o ld id a n b erila d i. B osh qa m ineral 
o 'g 'itla r, shu ju m la d a n fosforli o 'g 'itn in g q o lg an qism i h am ekish v aq tid a 
va o 'sish d av rid a solinadi.
100

---

Yerni ekishga tayyorlash.
Jo 'x o ri m aysa hosil qilgandan so 'n g dastlabki 
d u '.rd u ju d a sck in o 's a d i. S h u s a b a b li u b e g o n a o 't l a r i y o 'q , y ax sh i 
ishlungan ycrlarni xohlaydi. Y er kuzda 27-30 sm chuqurlikda chim qirqarli 
yoki ikki y aru sli p lu g y o rd a m id a s h u d g o r q ilin a d i. O 'tlo q b o tq o q li 
tupro q lard a haydash chuqurligi yerosti suvlarini joylashishi chuqurligiga 
bog'liq. S h o 'rlan g a n yerlarda shudgor qilishdan oldin tu p ro q turi yuviladi. 
!:.rta baho rd a tu p ro q d a nam saqlash m aq sad id a shudgor b o ro n a qilinadi.
Ekish.
U ru g 'li jo 'x o r i q u ritilib r o 'v a g id a n (y a n ch ilm a g an ) tu rg a n i 
h o ld a s a q la n a d i. U r u g 'lik q u ru q s h a m o lla tib tu rila d ig a n x o n a la r d a
s a q la n a d i.E k is h g a 7-10 k u n q o lg a n d a r o 'v a k la r d a n d o n y a n c h ila d i, 
yanchilgan u ru g ' to zala n ad i va ekish u ch u n bir xilda b o 'lg a n yirik va 
v n /n d o r d o n saq lab olinadi.
D avlal andozasi bo 'y ich a u ru g 'lik n in g tozaligi 99-95 foizdan va u n ib
chiqish durajasi 80-20 foizdan k am bo 'lm aslig i kerak.
J o 'x o rin in g u ru g 'i ekish o ld id a n d o rila n a d i. J o 'x o ri m a k k a jo 'x o rig a
n isb a ta n k cc h ro q , y a ’ni tu p ro q h a r o ra ti 13-15°C issiq lik k a y e tg a n d a
e k i l a d i . O 'z b c k i s t o n n i n g j a n u b i y v i l o y a t l a r i d a ( S u r x o n d a r y o ,
Q a sh q a d a ry o ) j o 'x o r i m art o y la rin in g o x iri ap rel o yining b o sh la rid a
ekiladi. Q o ra q a lp o g 'is to n v ilo y a tid a m ay o y in in g b o sh la rid a ek ilad i. 
O V h e k isto n n in g m ark aziy tu m a n la rid a ap rel oyinin g ikkinchi y arm id a 
ekiladi. l.ck in jo 'x o rin i q a n d li va su p u rg isim o n nav larin i b ir m uncha 
e rta ek ish m u m k in . J o 'x o r i q a to r o ra s i 60, 70, 90 sm q ilib e k ila d i. 
O 'sim lik qtilinligi jo 'x o rin in g naviga q a r a b h a r xil b o 'la d i. B aland b o 'y li, 
k echplshn i n a v la r y u q o ri hosilli d a la la r d a d o n u ch u n e k ilg a n d a bir 
gek tar yerga 60-80 ining o 'sim lik , p a st b o 'y li tezp ish ar n a v la r q a lin ro q
q ilib ekiladi, y a ’ni 5-20 sm m a so fa d a b itta d a n yoki ik k ita d an o 'sim lik
q o ld irila d i.
J o 'x o ri d o n yoki silos uchun y etishtiriladigan b o 'lsa, h a r g ek tar yerga
8-12, k o 'k p o y a yetishtiriladigan b o 'ls a , 15-20 kg u ru g ' ekiladi. U ru g 'n i 
ekish chuqurligi tu p ro q n in g m exanik tark ib ig a h am d a ekish m u d d atig a 
q a ra b 3-5 sm qilib bclgilanadi.
Ekinniparvarish qilish.
Jo 'x o rin i p arv arish qilish tu p ro q qatq alo q lig ig a 
qarsh i k u ra sh , q a to r o ra lig 'in i ishlash, y a g a n a la sh , o zu q a la sh tirish va 
sug’o rish d an ib o ratd ir.
U r u g ' u n ib c h iq q a n g a q a d a r v a u n ib c h iq q a n d a v r id a t u p r o q
q a tq a lo g 'in i yum shatish va begona o 'tla rn i y o ’qo tish uchun yengil b o ro n a
yoki ro tatsio n m otiga ishlatiladi.
101

---

J o ‘xori m aysalari d astlab k i 30-35 kun ichida ju d a sekin o ‘sadi va q a to r 
o ralarin i o ‘t bosib ketadi. S huning uchun m aysalar to 'la p ay d o b o ‘lgandan 
s o 'n g tez o ra d a q a to r o ra la rin i ishlash va begona o 'tla r n i y o 'q o tish g a
kirishish kerak.
O 's is h d a v rid a j o 'x o r i 2-3 m a r ta k u ltiv a tsiy a q ilin a d i. O 's im lik d a
o 'r ta c h a 4-5 ta b arg hosil b o 'lg a n d a b irinchi k u ltiv a tsiy a o 'tk a z ila d i, 
s o 'n g ra yagan a qilinadi, u y alar atro fid ag i begona o 'tla r y u lib tash lan ad i 
va x ato (b o 'sh ) uyalarga q o 'sh im c h a u ru g ' ekiladi.
Q a to r o ra la rin i is h la s h d a b ir y o 'la k u ltiv a to r g a o 'r n a t il g a n S U Z
m a rk a li o 'g 'itla g ic h y o rd a m id a o 'sim lik o z u q la n tirila d i.B e g o n a o 'tla r
2,4 D gerbitsidi bilan y o 'q o tila d i.
J o 'x o rin in g kechpishar n av lari o 'sish d av rid a 5-6 m a rta , e rta va o 'r ta
p ish a r n av lar vegetatsiya d av rid a 3-4 m a rta su g 'o rilad i. S u g 'o rish m e ’yori 
r o 'v a k ch iq arg u n ch a b o 'lg a n d a v rla rd a 600-800 m e tr k u b , keyinchalik 
esa 800-1000 m etr kub b o 'lish i kerak.
J o 'x o rin i k o 'k ho lich a m o lg a edirish uchun ekilg an b o 'ls a , u o 'r ib
o lin g a n d a n so 'n g g ek tarig a 60-90 kg az o t berilib, s o 'n g ra su g 'o rilad i. 
B uning natijasida jo 'x o rin in g q a y ta o 'sishi tezlashadi.
H osilni y ig 'ish .
J o 'x o r i q a n d a y m a q s a d la rd a e k ilg a n b o 'ls a , shu 
m a q sa d g a m uvofiq y ig 'ish tirib olinishi kerak. K o'k lig ich a m o lg a edirish 
m a q sa d id a ekilgan b o 'lsa , jo 'x o r i ro 'v a k chiq arg an d a v rid a y ig 'ib olinadi. 
D o n uchun ekilgan jo 'x o ri esa d o n i to 'la pishib y etilg an d a y ig'iladi.
D o n uchun ekilgan jo 'x o rin in g p a st b o 'y li n av lari q a y ta u sk u n alan g a n
d o n k o m b ay n larid a o 'r ib olinadi, b alan d b o 'y li navlari esa k o m b ay n d a 
fa q a t ro 'v a k la ri qirqib olinadi va ro 'v a k la ri quritilib d o n k o m b a y n la rid a
yoki oddiy y an c h g 'ich d a y an ch ib olinadi.
J o 'x o r i y a n c h ilg a n d a n s o 'n g d o n q u ritila d i va n a m lig i 12-14 foiz 
b o 'lg a n d o n q o p la rd a yoki p o ld a 1,5 m q alinlikda o m b o rla rd a saq lan ad i, 
u ru g 'lik uchun q o ld irilad ig an jo 'x o r i bino ishida r o 'v a k la rd a saqlanadi.
M o rfo lo g iy asi. Ild izi p o p u k ildiz b o 'lib tu p r o q d a 20-30 sm chu- 
q u rlik k a yetadi, lekin ildizning asosiy qism i yerning h a y d a lm a q atlam id a 
joy lash ad i. Q o 'sh im ch a ta y a n c h ildizlari b o 'lad i.
Poyasi
tik o'suvchi som onpoya b o'lib, u ichi yum shoq o 'z a k bilan to'lgan
v a tik o'sadi, bo'y i 1,0-1,5 va 2 m etrgacha va hatto 4-5 m etrga yetadi.
Bargi
sodda b arg lansetsim on, p o y a d a n av b a t bilan jo y lash ad i. U stki 
ta ra fi tukli, u n shudring bilan q o p la n g a n b o 'lib , bir o 'sim lik d a g i b arg la r 
soni 10 ta d a n 20-24 tag ac h a b o 'la d i.