O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim

1.4.

Yagona modul sistemasi. 
Binoni hajmiy-planlashtirish parametrlarini, konstruksiya va qurilish
buyumlari o‘lchamlarini bir xillash (unifikatsiya) yagona modul sistemasi (YEMS)
asosida amalga oshiriladi. Qurilishda asosiy modul (m) deb 100mm li o‘lcham
qabul qilingan. Bino va yig‘ma konstruksiyalarning o‘lchamlari karrali 100mm
bilan belgilanadi. Modullar yiriklashtirilgan va maydalangan bo‘lishi mumkin.
Yirik konstruksiya va detallarning o‘lchamlari hamda binoning hajmiy
planlashtirish yechimlari,yiriklashtirilgan modulga (60m, 30m, 15m... 2m),
nisbatan kichik detallar o‘lchamlari esa maydalangan karrali modulda (12m, 15m,
110m, 1100m) beriladi.
Yagona modul sistemasi yig‘ma konstruksiyalar orasidagi tirqish va
choklarni hisobga olgan holda, modul o‘lchamlarining uch xilini, ya’ni nominal,
konstruktiv va haqiqiy o‘lchamlarni ko‘zda tutadi.
Konstruksiyalarning nominal o‘lchamlari L
H
– binoning koordinata o‘qlari
oralig‘idagi (tirqish va choklarning tegishli qismi bilan birgalikda) masofa.
Konstruktiv o‘lcham L
K
- esa yig‘ma elementlarning loyihada ko‘rsatilgan
o‘lchami hisoblanib, nominal o‘lchamlardan tirqish va choklarning
normallashtirilgan kattaligiga farq qiladi. Haqiqiy o‘lcham LF - tayyor
konstruksiyaning amaldagi o‘lchami yoki qurilgan binoning reja o‘qlari orasidagi
haqiqiy masofaga teng kattalik (1.1-rasm).
1.1-rasm.
Konstruktiv
element o‘lchamlari:
1 – konstruktiv element;
2 – tirqish;
a) – nominal va konstruktiv
o‘lchami;
b)
–
amaldagi
haqiqiy
o‘lchami.

---

11
1.5.

Devorlar va karkas ustunlarini koordinata reja o‘qlariga bog‘lash. 
Devorlar va karkas ustunlarini koordinata o‘qlari ichki devorlari markazi
bo‘ylab, tashqi devorlarda esa devorning ichki qirrasidan 50 yoki 100 mm ga ortib
boruvchi masofada o‘tadi. Chetki qatorlarda joylashgan ustunlarda esa reja o‘qlari
ularning markazi bo‘yicha (o‘q bo‘yicha bog‘lash) yoki konstruktiv elementning
qirrasi bo‘ylab (nol nuqtada bog‘langan) o‘tadi (1.2 - rasm).
1.2-rasm.
Devorlar
va
kolonnalarni koordinata reja o‘qlariga
bog‘lash:
a) ko‘tarib turuvchi devorlari
bo‘ylama turgan bino;
b) ko‘tarib turuvchi devorlari
ko‘ndalang turuvchi bino;
v) karkasli bino;
I – 4, A, B, V – binoning
koordinata o‘qlari.