O`zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt mоliya instituti

Tb = Mqt + Umd
bu erda,
Tb - transfert bahosi;
Mqt - mahsulotning ishlab chiqarish (o’zgaruvchan) tannarxi;
Umd - umumiy marjinal daromad.


34.4. Segmentlar bo’yicha daromad va xarajatlarni aniqlash


Bozor iqtisodiyoti sharoitida korxonalar amaliyotida segmentlar bo’yicha daromad va xarajatlarni aniqlash muhim ahamiyatga ega.
Buxgalteriya hisobining 14-sonli «Segmentlar bo’yicha hisobot» nomli xalqaro standarti (BHXS)ga ko’ra, segmentar hisobotda birlamchi aks ettiriladigan quyidagi holatlar nazarda tutilishi lozim:

• 
  tashqi mijozlardan olinadigan daromadlar;
  
• 
  boshqa segmentlar bilan bo’ladigan muomalalardan olinadigan daromadlar;
  
• 
  aktivlarning balans summasi;
  
• 
  segmentlarning majburiyatlari;
  
• 
  asosiy vositalar va nomoddiy aktivlarni sotib olish xarajatlari;
  
• 
  amortizatsiya xarajatlari;
  
• 
  assotsiatsiyalashgan kompaniyalar yoki qo’shma korxonalar faoliyatida ishtirok etishdan olingan sof foyda yoki zararlar va investitsiyalar hissasi;
  
• 
  daromadlar va xarajatlar, aktivlar va majburiyatlarni taqqoslash.
  

Segment daromadlari korxona segmentiga yoki umumiy tushum tarkibiga bevosita kiritilishi mumkin.
Segment daromadlariga quyidagi ko’rsatkichlar tegishli emas:

• 
  moliyaviy qo`yilmalarni sotishdan olingan foizlar, dividendlar va daromadlar (bunday daromadlar segmentning asosiy faoliyati bo’lgan hollar bundan mustasno);
  
• 
  favqulodda daromadlar (fors-major majburiyatlar).
  

Segment xarajatlariga quyidagilar kiritilmaydi:

• 
  qisqa va uzoq muddatli moliyaviy qqyilmalar bo’yicha xarajatlar (ular segmentning asosiy faoliyati bo’lgan hol bundan mustasno);
  
• 
  daromad (foyda) solig`i;
  
• 
  favqulodda xarajatlar (fors-major majburiyatlari).
  

Korxonada ichki (segmentar) hisobotlarni buxgalter boshqaruv hisobi ma`lumotlariga asoslanib tuzadi.