O`zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа’lim vаzirligi tоshkеnt mоliya instituti

Miqdor
Davr boshida tugallanmagan ishlab chiqarishdagi birliklar: Materiallar – 100 % Qo’shilgan xarajatlar (ishlov berish) – 40 %	4000
Ishlab chiqarishga kiritilgan birliklar	12000
Jami hisobga olingan	16000
Ishlov berish tugallangan birliklar	14000
Davr boshida tugallanmagan ishlab chiqarishdan birliklar	4000
Joriy davr xarajatlaridan ishlov berish boshlangan va tugallangan birliklar	10000
Davr oxirida tugallangan ishlab chiqarishdagi birliklar Materiallar –100 % Qo’shilgan xarajatlar – 80 %	2000
Jami hisobga olingan	16000

Xarajatlar
Davr boshida tugallanmagan ishlab chiqarish: Materiallar Qo’shilgan xarajatlar (ishlov berish)	1000 sh.b 3000 sh.b.	4000 sh.b.
Joriy davrda qilingan xarajatlar: Materiallar Qo’shilgan xarajatlar (ishlov berish)	24000 sh.b. 49000 sh.b.	73000 sh.b.
Jami xarajatlar		77000 sh.b.
Jami hisobga olingan		16000

Vazifani hal qilish uchun:
1. Ekvivalent birliklarni hisoblash
2. Mahsulot birligiga tegishli xarajatlarni hisoblash
3. Ishlab chiqarish hisobotini tuzish

O’rtacha tortilgan usul⁵⁸

1. Ekvivalent birliklarni hisoblash	Material	Ishlov berish
1. Davrda tugallangan birliklar	14000	14000
2. Davr oxirida tugallanmagan ishlab chiqarishdagi birliklar Materiallar –100 % Qo’shilgan xarajatlar – 80 % (2000*80 %)	2000	1600
3. Ekvivalent birliklarning jami	16000	15600

2. Mahsulot birligiga tegishli xarajatlarni hisoblash	Material	Ishlov berish	Jami xarajat
O’tgan davr xarajatlari	1000 sh.b.	3000 sh.b.
Joriy davr xarajatlari	24000 sh.b.	49000 sh.b.
Jami xarajatlar	25000 sh.b.	52000 sh.b.
Ekvivalent birliklarga taqsimlash	16000	15600
Mahsulot birligiga jami xarajatlar	1,5625sh.b.	3,3333sh.b.	4,8958 sh.b.

3. Ishlab chiqarish hisoboti – o’rtacha tortilgan usul

Miqdor
Bo’linmaga o’tkazilgan:		4 000 b.
Davr boshida tugallanmagan ishlab chiqarish		12 000
Jarayonga kiritilgan		16 000 b.
Jami birliklar
Hisobga olingan birliklarning jami
Tugallangan mahsulot birligi		14 000 b.
Davr oxirida tugallanmagan ishlab chiqarish		2 000 b.
Jami birliklar		16000 b.
Xarajatlar	Jami	Material	Ishlov berish
Bo’linmaga o’tkazilgan:
Davr boshida tugallanmagan ishlab chiqarish, sh.b.	4000	1000	3000
Joriy davr xarajatlari, sh.b.	73000	24000	49000
Jami xarajatlar, sh.b.	77000	25000	52000
Hisobga olingan birliklarning jami
Tugallangan birliklar (14000*4,8958) 14000*1,5625 sh.b. 14000*3,3333 sh.b.	68541	21875	46666
Davr oxirida tugallanmagan ishlab chiqarish 2000*100 %*1,5625 , sh.b. 2000*80 %*3,3333, sh.b.	8459	3125	5334
Hisobga olingan xarajatlarning jami	77000	25000	52000

FIFO usuli

1. Ekvivalent birliklarni hisoblash	Material	Ishlov berish
1. Davr boshida tugallanmagan ishlab chiqarishni tugallash uchun zarur ekvivalent birliklar: Ishlab chiqarishga berilgan jami material Qo’shimcha xarajatlar 4000*60 % (100 %-40 %)	0	2400
2. Ishlov berish boshlangan va tugallangan birlik	10000	10000
3. Davr oxirida tugallanmagan ishlab chiqarishdagi birliklar Materiallar –100 % Qo’shilgan xarajatlar – 80 % (2000*80 %)	2000	1600
4. Ekvivalent birliklarning jami	12000	14000

2. Mahsulot birligiga xarajatlarni hisoblash	Material	Ishlov berish	Jami xarajat
Joriy davr xarajatlari	24000 sh.b.	49000 sh.b.
Ekvivalent birlikka taqsimlash	12000	14000
Mahsulot birligiga jami xarajat 1 b.	2,0 sh.b.	3,5 sh.b.	5,5 sh.b.

3. 
   Ishlab chiqarish hisoboti- FIFO usuli
   

Miqdor
Bo’linmaga o’tkazilgan:	4 000 b.
Davr boshida tugallanmagan ishlab chiqarish	12 000
Jarayonga kiritilgan	16 000 b.
Jami birliklar
Jami hisoblangan birliklar
Tugallangan birliklar	14 000 b.
Davr oxirida tugallanmagan ishlab chiqarish	2 000 b.
Jami birliklar	16000 b.

Xarajatlar	Jami	Material	Ishlov berish
Bo’linmaga o’tkazilgan:
Davr boshida tugallanmagan ishlab chiqarish, sh.b.	4000	1000	3000
Joriy davr xarajatlari, sh.b.	73000	24000	49000
Jami xarajatlar, sh.b.	77000	25000	52000
Hisobga olingan birliklarning jami
Tugallangan birliklar 1. Oldingi davr xarajatlari, sh.b. 2. Davr boshida tugallanmagan ishlab chiqarishni tugallash uchun joriy xarajatlar Material 0*2,0. Qo’shilgan xarajatlar 2400*3,50	4000 0 8400	1000 0	3000 8400
3. Ishlov berish boshlangan va tugallangan birliklar 10000*5,5	55000	20000	35000
4. Umumiy xarajatlar – tugallangan birliklar	67400	21000	46400
Davr oxirida tugallanmagan birliklar 2000*100 %*2,0 sh.b. 2000*80 %*3,5 sh.b.	9600	4000	5600
Jami hisoblangan xarajatlar, sh.b.	77000	25000	52000

O’rtacha tortilgan usulni FIFO usuli bilan qiyoslash⁵⁹

O’rtacha tortilgan usul		FIFO usuli
1.	Davr boshidagi tugallanmagan ishlab chiqarish xarajatlari mahsulot birligiga xarajatlarni hisoblash uchun joriy davr xarajatlariga jamlanadi.	Mahsulot birligiga xarajatlarni hisoblash uchun faqat joriy davr xarajatlari kiritiladi.
2.	Davr boshidagi tugallanmagan ishlab chiqarishdagi birliklar davr boshida ishlov berish boshlangan va tugallangan birlik sifatida hisobga olinadi.	Davr boshidagi qoldiqni tugallash uchun zarur ishgina ekvivalent birlik hisobiga kiritiladi. Davr boshida ishlov berish boshlangan va tugallangan birliklar alohida ko’rsatiladi.
3	Mahsulot birligidagi xarajatlarga o’tgan davr xarajatlari ham qo’shiladi.	Bir birlik xarajatlariga joriy davr xarajatlari ham qo’shiladi.
4.	Ishlab berish tugallangan birliklarning hammasi (boshqa jarayonga berilgan) bir xil hisobga olinadi	Ishlov berish tugallangan (boshqa jarayonga berilgan) birliklar ikki guruhga ajraladi: 1. tugallanmagan ishlab chiqarish boshidagi qoldiqlardagi birlik 2. davr davomida boshlangan va tugallangan birlik
5.	Tugallanmagan ishlab chiqarishdagi birliklar o’rtacha xarajatlar bo’yicha baholanadi	Tugallanmagan ishlab chiqarishdagi birliklar so’nggi xarajatlar bo’yicha baholanadi

Topshiriq 8-1. «Aerospeys»kompaniyasining yo’ldoshlarni yig’ish bo’limi to’g’risidagi quyidagi ma’lumotlarni ko’rib chiqing: