O’zbekiston rеspublikаsi oliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti

almashtirishning chegaraviy tezligi deb ataladi. Almashtirishning chegaraviy 
darajasi hozirgi iste’molning chegaraviy nafligi va kelajakdagi iste’molning 
chegaraviy nafliligi nisbati bilan ifodalanishi mumkin. Hozirgi iste’molning 
chegaraviy nafligi C
1
o’zgarmas bo’lganda (bu qisman hosila deb ataladi) C
0
ga 
nisbatan U(C
0
, C
1
) hosilasi sifatida aniqlanadi va quyidagicha belgilanadi. 

---

64 
0
1
0
)
,
(
C
C
C
U


6.5 
Kelajakdagi iste’molning chegaraviy nafligi C
0
o’zgarmas bo’lganda C
1
ga nisbatan U(C
0
, C
1
) hosilasi sifatida aniqlanadi. 
1
1
0
)
,
(
C
C
C
U


6.6 
Chekli almashtirish darajasi hozirgi iste’molning chegaraviy nafligining 
kelajakdagi iste’molning chegaraviy nafligiga nisbati sifatida aniqlanadi. 
1
1
0
0
1
0
/
)
,
(
/
)
,
(
C
C
C
U
C
C
C
U




6.7 
6.1-rasmda bo’lgani kabi, befarqlik egri chizig’ining qiyaligi naflik 
maksimal darajaga ko’tarilganda vaqtlar oralig’idagi byudjet chizig’ining 
qiyaligiga teng. Shu sababli, hozirgi va kelajakdagi iste’molning optimal 
kombinatsiyasida baholangan chekli almashtirish darajasi (C
0
*, C
1
*) byudjet 
chizig’i nishabning mutlaq qiymatiga teng bo’lib, u +1 foiz stavkasi 
hisoblanadi. Ya’ni, 
r
C
C
C
U
C
C
C
U






1
/
)
,
(
/
)
,
(
1
*
1
*
0
*
1
*
0
0
6.8 
Bu mikroiqtisodiyotda naflikni optimallashtirish shartining qo’llanilishi 
bo’lib, ikki tovar o’rtasidagi almashtirishning chegaraviy tezligi vaqtlar 
oralig’idagi naflilikni optimallashtirishga nisbatan narxga tengdir. Bu shart