O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

Murakkab yarim o’tkazgichlar Mendeleev davriy sistemasidagi turli gruppa elementlari birikmasidan, masalan, AIV BIV formulali (SiC), AIIIBV (JnSb, CaAs, CaP), AIIBVI (CdS, ZnSe) elementlar birikmasidan, shuningdek, ba’zi oksidlar (Cu2O) dan iborat. Yarim o’tkazgichli kompozitsiyalarga (tirit, silit), spool bilan birikkan kremniy karbid (SiC) va grafitli yarim o’tkazgichlar misol bo’la oladi.

Yarim o’tkazgich ishlatilgan asbob-uskunalar xizmat muddatining yuqoriligi, hajmi va og’irligining nisbatan kichikligi, oddiy va ishonchli ishlashi, iqtisodiy samaradorligi va boshqa sifatlari bilan ajralib turadi.

Oddiy elektron yarim o‘tkazgichlarga quyidagi elementlar kiradi

Kremniy, Bor, Bariy,

Fosfor, Mish’yak

Magnit materiallar

• Magnit materiallar
• Magnit materiallar yordamida magnit oqimi keskin kuchaytiriladi. Magnit oqimidan past kuchlanishli toklarga yuqori kuchlanishli toklarga yoki elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantirishda va elektr energiyasini shunga o’xshash tarzda generatsiyalashda foydalaniladi.
• Tashqi magnit maydoni ta’sirida magnitlanish xossasiga ega materiallar magnit materiallari deb ataladi. Asosiy magnit materiallarga nikel, kobal’t va toza temir asosidagi turli qotishmalar misol bo’ladi. Texnika ahamiyatga ega magnit materiallariga ferromagnit materiallar va ferromagnit kimyoviy birikmalar (ferritlar) kiradi.

Materiallarning magnit xossalari elektr zaryadlarining ichki harakatiga bo’lib, bunda zaryadlar elementar aylanma tok ko’rinishida ifodalanadi. Bunday aylanma toklar elektronlarning o’z o’qi atrofida aylanishi (electron spinlar) hamda ularning atom ichida orbita bo’ylab aylanishidan hosil bo’ladi. Ferromagnit hodisasi ba’zi materiallarning ichki mikroskopik qismida kristall strukturalar tashkil qilishi bilan bog’liq bo’lib, bunday strukturalar magnit domenlari deyiladi. Bunda electron spinlar o’zaro parallel ravishda bir tomonga yo’nalgan bo’ladi.

Tashqi magnit maydoni ta’sirida ferromagnit materialning magnitlanish jarayoni quyidagicha kechadi:

• Tashqi magnit maydoni ta’sirida ferromagnit materialning magnitlanish jarayoni quyidagicha kechadi:
• 1)magnit momenti maydon yo’nalishi bilan kichik burchak hosil qilgan domenlar kattalashadi va boshqa domenlar o’lchami kichrayadi; 2) magnit momentlari maydon yo’nalishi uzra buriladi va bir xil yo’nalishga ega bo’ladi. Magnit to’yinishi domenning qattalashishi to’xtaganda va o’z-o’zidan magnitlangan barcha monokristall qismlarning magnit momenti maydon uzra yo’nalganida sodir bo’ladi.
• Ferromagnit monokristallari magnitlanayotganda ularning chiziqli o’lchamlari o’zgaradi. Bu hodisa magnit-striktsiya deyilad