O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI

OLIY VA O‘RTA MAHSUS TA’LIM VAZIRLIGI

 

ELEKTROTEXNIKA FAKULTETI

“ELEKTROTEXNIKA, ELEKTROMEXANIKA VA ELEKTROTEXNOLOGIYALAR ” KAFEDRASI

“ELEKTR TEXNIK

MATERIALLAR”

FANIDAN

MA’RUZALAR

• 7-MAVZU:
• O‘tkazgich materiallarning asosiy xossalari
•  

REJA

• 1.O‘tkazuvchanlik xususiyati yuqori bo‘lgan materiallari.
• 2.O‘ta o‘tkazgichlar va krio o‘tkazgichlar.
• 3.Turli metallar. Turli qotishmalar.

O‘tkazgich materiallar

• O‘tkazgich materiallar
• Elektr toki o’tkazgichlari sifatida qattiq jismlar, suyuqliklar va ma’lum sharoitlarda esa gaz ham qo’llanilishi mumkin. Elektr texnikada qo’llaniladigan aksariyat qattiq o’tkazuvchi materiallarga metal va uning qotishmalari kiradi. Yuqori elektr o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan o’tkazgich materiallarga normal harorat sharoitida solishtirma qarshiligi 0,05 mkOmm bo’lgan metallar kiradi. Normal haroratda solishtirma qarshiligi kamida 0,3 mkOmm bo’lgan qotishmalar yuqori qarshilikka ega qotishmalar deb ataladi. Yuqori o’tkazuvchanlikka ega metallar sim, tok o’tkazuvchi kabellarda, elektr mashinasi va transformatorlarning cho’lg’amlarida va boshqa asbob-uskunalarda ishlatiladi.

O’tkazgich materiallarning xossalarini ifodalaydigan asosiy ko’rsatkichlar quyidagilardan iborat:

• O’tkazgich materiallarning xossalarini ifodalaydigan asosiy ko’rsatkichlar quyidagilardan iborat:
• solishtirma qarshilik () yoki solishtirma o’tkazuvchanlik (=1/);
• solishtirma qarshilikning harorat koeffitsienti (TK)yoki ;
• issiqlik o’tkazuvchanlik koeffitsienti (T);
• kontakt potentsiallar farqi va termoelektr yurituvchi kuch (TEYUK);
• elektronlarning metalldan chiqish ishi;
• cho’zilishdagi mustahkamlik chegarasi (r) va uzilish oldidagi nisbiy cho’zilish (l/l).
• O’tkazgichdagi tok zichligi va elektr maydon kuchlanganligi o’zaro quyidagicha bog’lanishga ega: J=E
• bunda : J- tok zichligi, A/m2; - o’tkazgich materialining solishtirma elektr o’tkazuvchanligi, V/m.