O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi


Har ikki yozuvning imlo qoidalaridagi tafovutlar


Download 5.3 Mb.
bet134/272
Sana21.06.2023
Hajmi5.3 Mb.
#1645733
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   272
Bog'liq
Hozirgi o`zbek adabiy tili H.Jamolxonov2019

Har ikki yozuvning imlo qoidalaridagi tafovutlar
Rus-o‘zbek yozuvi imlo qoidalarining ayrim paragraflari yangi (lotin) o‘zbek yozuvi imlo qoidalari tarkibiga kiritilmagan. Masalan: 2-paragraf (3-moddasi); 6-paragraf (2 va 3-moddalari); 8-paragraf (1-moddasi); 9-paragraf ("ё" harfi), 10-paragraf ("ю" harfi),11-paragraf ('^"harfi), 2-paragraf (2-moddasi), 13-paragraf (в>б kabi holatlar), 21-paragraf, 22-paragraf (2-moddasi),26-paragraf (1- moddasi),27-paragraf, 28-paragraf, 31-paragraf, 40-paragraf, 41-paragraf,48- paragraf, 49-paragraf, 50-paragraf (2-moddasidagi "у/ю" ga aloqador qism), 52- paragraf, 58-paragraf va boshqalar. Yuqorida ko‘rsatilgan qoidalarning yangi qoidalar to‘plamiga kiritilmaganligi bir qator omillarga asoslanadi: "e" harfining yangi yozuvda faqat "э" unlisini ifodalashi ("й+э"т emas), ё,ю,я harflarining yangi alifboda yo‘qligi, ayrim qoidalarning o‘zini oqlamaganligi kabi sabablar shular jumlasidandir.
Bu ikki yozuv imlo qoidalarida yana quyidagi tafovutlar bor:

  1. Rus grafikasi asosidagi o‘zbek orfografiyasida "-y^(-uq)" “-ntf’C'-iq") qo‘shimchasining imlosi qoidalashtirilmagan, lotin grafikasi asosidagi yangi o‘zbek yozuvi orfografiyasida esa bu qo‘shimchaning imlosiga oid maxsus eslatma bor, unda shunday deyiladi: "Undosh bilan tugab, tarkibida u unlisi bor fe'lga -uq qo‘shiladi: uz-uzuq, yut-yutuq kabi. Lekin uyushiq, burushiq, uchuriq (shuningdek, bulduriq) kabi so‘zlarning uchinchi bo‘g‘inida "i" aytiladi va shunday yoziladi. (Q.: 33- qoidaning eslatma qismi);

  2. Ma‘lumki, otlarga egalik qo‘shimchalarining qo‘shilishida har xil holatlar uchrab turadi. Masalan, bobo va avzo so‘zlariga egalik qo‘shimchasi ikki xil tarzda - bobo so‘ziga "-m" va "-ng" shakllarida (bobom, bobong kabi), avzo so‘ziga esa "y+im", "y+ing" shakllarida ("o"dan so‘ng bir "y" orttirilib) qo‘shiladi: avzo+y+im, avzo+y+ing kabi. Bunday holatni "u" bilan tugagan ayrim so‘zlarda ham uchratamiz: uyqu+m, uyqu+ng, ammo mavzu+y+im, mavzu+y+ing kabi. Rus grafikasi asosidagi o‘zbek yozuvining imlosida bunday holatlarni me’yorlashtiruvchi qoidalar yo‘q edi. Lotin grafikasi asosidagi yangi o‘zbek yozuvining imlo tizimida esa yuqoridagi kabi holatlar hisobga olingan. Unda, xususan, shunday qoida berilgan: "o,o',u,e unlilari bilan tugaydigan so„zlarga egalik qo„shimchalari quyidagicha qo„shiladi:

  1. ko‘pchilik so‘zlarga egalik qo‘shimchalari -m, -ng, -si; -miz, -ngiz, -si (yoki -lari) shaklida tovush orttirmay qo‘shiladi: bobom, bobong, bobosi; bobomiz, bobongiz, bobosi (yoki bobolari); orzum, orzung, orzusi; orzumiz, orzungiz, orzusi kabi;


  2. Download 5.3 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   130   131   132   133   134   135   136   137   ...   272




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling