O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxs us
Download 1.33 Mb. Pdf ko'rish
|
Amatjon bbbb
|
E
o1 > E 02 > E 0 3 >….. >Е 0т >… A nuqtaga qo‟shni zonalardan yetib keluvchi qo‟lqin fazalari qarama-qarshi bo‟lgani uchun, natijaviy tebranishlar amtlitudasi: Oxirgi E 0m xad oldidagi ishora m juft bo„lganda manfiy, m toq bo'lganda musbat bo„ladi yoki umumiy holda natijaviy amplituda teng bo„ladi: (3.3) va (3.4) dan foydalanib, m-zona radiusini va zonalar sonini topamiz: (3.12) ni ayni paytda tirqish o'lchamini zonalar soni m orqali ifoda etadi. Yassi to„lqin uchun (R= ): Ma‟lumki, yorugiik intensivligi I amplitudaning kvadratiga to„g„ri proporsional, shuning uchun (3.9) ga asosan SA yo'nalishda r m masofaning o'zgarishi bilan A nuqtada maksimum (m toq bo'lganda) yoki minimum (m juft bo'lganda) kuzatiladi[6]. Doiraviy teshikdan hosil bo„ladigan difraksiya. Nuqtaviy yorug„lik manbaidan R masofada joylashgan diameiri MM‟ bo'lgan dumaloq teshik difraksiyasini teshikdan r0 masofada joylashgan E ekranda kuzataylik. Yorug'likning to„g„ri chiziq bo'ylab tarqalish qonuniga ko'ra ekranda chegarasi aniq yoritilganlik doiradan iborat manzara kuzatilishi kerak. 15 Haqiqatda esa yorug'likning difraksiyasi tufayli butunlay boshqacha difraksion manzara kuzatiladi.E ekran markazidagi A nuqtaning yoritilganligi Frenel zonalarining soniga bog'liq. Teshik o'lchamiga va yorug„likning to'lqin uzunligi ga bog'liq ravishda A nuqtaga ta‟sir etuvchi Frenel zonalari juft yoki toq bo‟ladi. Agar Frenel zonalarining soni m toq bo‟lsa, A nuqtada difraksion maksimum kuzatiladi, m juft boisa, markazda minimum kuzatiladi. Difraksion manzara m zona radiusi formuladan topiladi. Ekran markazi A nuqtadan uzoqlashgan sari (А ‟ , А», A»»,...) difraksion manzara (yorug„ va qorong„i halqalar) yo„qola boradi, chunki intensivlik I~E 2 0m kamaya boradi. Doiraviy (noshaffof) ekrandan hosil boiadigan difraksiya. S- nuqtaviy manba bilan E ekran o„rtasida p-radiusli dumaloq noshaffof ekranni shunday urnataylikki, bu ekran m-ta markaziy Frenel zonasini tusib qolsin. U vaqtda ekran markazidagi A nuqtaga (m=l) zonadan boshlab tebranish amplitudalari yetib keladi. A nuqtadagi yorug„lik intensivligi ga teng bo„lishini ko„ramiz, ya‟ni markazda yoritilgan (m juft yoki toq bo‟lishidan qat„iy nazar) dog„ kuzatiladi, uning atrofida qorong„i va yorug„ konsentrik xalqalar joylashadi. A nuqtadan uzoqlashgan sari halqalar keskinligi kamayib, ma‟lum masofadan keyin bir tekis yoritilgan manzara hosil bo„ladi. 16 Frenel zonalar nazariyasi noto„g„ri ekanligini isbotlovchi dalil sifatida markaziy dog'ni birinchi marta Puasson hosil qilganligi uchun uni Puasson dog„i deb ham yuritiladi. 3.3-rasm. Fraungofer difraksiyasi. 17 Yuqorida ta‟kidlab o„tganimizdek, to'lqin sirti yassi bo'lgan nurlar difraksiyasiga ya‟ni parallel nurlar difraksiyasiga Fraungofer difraksiyasi deyiladi. (1822 y.). U Frenel difraksiyasi dan printsipal jihatdan farq qilmaydi. Amalda optik asboblardagi difraksiyadan (difraksion panjaralar asosan parallel nurlar difraksiyasidan) iborat. Praungofer difraksiyasining oddiy sxemasi 3.4rasmda berilgan. Linza fokusida joylashgan no„qtaviy S-manbadan chiquvchi yorug‟lik Fraungofer difraksiyasi. Yuqoricia ta‟kidlab o„tganimizdek, to„lqin sirti yassi bo‟lgan nurlar difraksiyasiga ya‟ni parallel nurlar difraksiyasiga Fraungofer difraksiyasi deyiladi. (1822 y.). U Frenel difraksiyasidan printsipal jihatdan farq qilmaydi. Amalda optik asboblardagi difraksiyadan (difraksion panjaralar asosan. parallel nurlar difraksiyasidan) iborat. Linza fokusida joylashgan no„qtaviy S- manbadan chikuvchi yorug‟lik nurlari L-linzadan o„tib parallel nurlar dastasiga aylanadi va MM' tirqishli ekranga tushib turli burchaklar 1 , 1 , 3 , ... ostida difraksiyalanadi. L linza yordamida bu difraksiyalangan nurlar E ekranda difraksion manzarani hosil qiladi. Umuman tirqish deb kengligi kichik (0.01-0.02 mm) va cheksiz uzun (bir necha mm) bo`lgan to`g`ri burchakli teshikka aytiladi. [7]. Yakka tirqishdan fraungofer difraksiyasi Yassi monoxromatik yorug`lik to`lqini b kenglikdagi tirqishga tushib L linza fokal tekisligidagi E ekranda difraksion manzarani bersin. Istalgan V nuqtaga yetib keluvchi yangi to`lqin manbai bo`ladi, qo`shni zonalardan keluvchi to`lqin fazalari farqi doimiy va amplitudalari teng, chunki zonalar teng yuzaga ega va kuzatish yo`nalishiga nisbatan bir xil burchak tashkil etadi. V nuqtadagi difraksiyalangan nurlar intensivligini hisoblash mumkin. 18 3-rasm. Yakka tirqishdan fraungofer difraksiyasi a) Analitik usul bu usul b tirqishga tushuvchi to`lqin sirtini dx kenglikdagi elementar zonalarga ajratiladi. burchak ostida difraksiyalanayotgan nurlar yo`nalishida maksimum yoki minimum kuzatilishin hisoblash uchun shu nurlar yo`nalishiga perpendikulyar bo`lgan AD tekislik o`tkaziladi. Shu tekislikdagi elementar zonalardan keluvchi fazalar farqi V nuqtadan intensivlikni aniqlaydi, linza fazalar farqiga ta‟sir qilmaydi. U vaqtda E tekislikdagi nuqtalardagi yorug`lik to`lqinlarining g`alayonlanishi quyidagiga teng bo`ladi: Bu yerda 2 Download 1.33 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|