O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirli Buxoro davlat universiteti
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
Jo\'rayev
|
8.2-rasm. Metall karroziya turlari. Elektrokimyoviy korroziyalanishga misol tariqasida xlorid kislota eritmasida (ya’ni vodorod ionlari H ning konsentratsiyasi yuqori bo‘lganda) misga tegib turgan temirning korroziyalanishini keltirish mumkin. Korroziya jarayonining mohiyati. Тemir va uning qotishmalari korroziyaga eng ko‘p uchraydi. Bu jarayonning mohiyati shundan iboratki, temir atomlari kislorod, suv, vodorod ionlari ta’sirida asta- sekin oksidlanadi. Тemir va uning qotishmalari 66 korroziyalanishini umumiy ko‘rinishda quyidagicha tasvirlash mumkin: Fe 0 —2e→Fe 2+ Fe 2+ — e → Fe 3+ Odatda, kislorod oksidlovchi hisoblanadi: Modomiki, havoda uglerod (IV) oksid, oltingugurt (IV) oksid bo‘lar ekan, ularning suv bilan o‘zaro ta’siridan kislotalar hosil bo‘ladi. Ularning dissotsilanishidan esa vodorod ionlari hosil bo‘lib, bu ionlar ham metall atomlarini oksidlaydi: Fe+2H + → Fe 2+ +H 0 2 ↑ Тajriba yo‘li bilan shu narsa aniqlanganki, metall boshqa kamroq aktiv metallga tegib turganda vodorod ionlari tezroq oksidlanadi. Elektrokimyoviy korroziyani, asosan, boshqa metallarning va metallmas moddalarning qo‘shimchalari yoki sirtning bir jinsli emasligi keltirib chiqaradi. Elektrokimyoviy korroziya nazariyasiga muvofiq, bunday hollarda metall elektrolitga tekkanida (elektrolit havodan adsorbsiyalangan namlik bo‘lishi mumkin) uning sirtida galvanik elementlar vujudga keladi. Bunda kuchlanishi manfiyroq bo‘lgan metall yemiriladi — uning ionlari eritmaga, elektronlar esa aktivligi kamroq bo‘lgan metallga o‘tadi va bu metallda vodorod ionlari qaytariladi yoki suvda erigan kislorod qaytariladi. Shunday qilib, elektrokimyoviy korroziyalanishda (har xil metallar bir-biriga tegib turganida ham, bitta metallning sirtida mikrogalvanik elementlar hosil bo‘lganida ham) elektronlar oqimi aktivroq metalldan aktivligi kamroq metallga (o‘tkazgichga) yo‘nalgan bo‘ladi va aktivroq metall korroziyalanadi. Galvanik elementni (galvanik juftni) hosil qilgan metallar standart elektr kuchlanishlar qatorida bir-biridan qancha uzoq joylashgan bo‘lsa, korroziyalanish tezligi shuncha katta bo‘ladi. Korroziyalanish tezligiga elektrolit eritmasining xususiyati (muhiti) ham ta’sir qiladi. Uning kislotaliligi qancha yuqori (ya’ni pH qiymati kichik) va tarkibida oksidlovchilar miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, korroziya shuncha tez ketadi. Korroziyalanish temperatura ko‘tarilganda ham ancha kuchayadi. Ba’zi metallarga havo kislorodi tekkanida yoki agressiv muhitda passiv holatga o‘tadi, bunda korroziyalanish keskin kamayadi. Masalan, konsentrlangan nitrat kislota temirni osonlik bilan 67 passiv holatga o‘tkazadi va u amalda konsentrlangan nitrat kislota bilan reaksiyaga kirishmaydi. Bunday hollarda metall sirtida zich himoya oksid pardasi hosil bo‘ladi, u metallni muhitdan ajratib qo‘yadi. Metallning passiv holatga o‘tishi, ko‘pincha, uning sirtida kislorod atomlarining xemosorbilangan qatlam hosil bo‘lishi bilan tushuntiriladi. Bunda kislorod atomlari metallning barcha sirtini yoki uning bir qismini qoplashi mumkin. Oson passivlanadigan boshqa metallar bilan legirlash, metall sirti yaqinida passivatorning konsentratsiyasini oshirish va boshqa omillar passivlanishiga yordam beradi. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|