O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirli Buxoro davlat universiteti
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
Jo\'rayev
- Bu sahifa navigatsiya:
- 3.1. Qotishmalarning turlari va ularning mashinasozlikdagi ahamiyati
- 3.1-rasm. Qotishmalarni eritish jarayoni.
|
ASOSLARI
Tayanch so’zlar: qotishma, metal, mashinasozlik, mexanik aralashma, komponent, evtetik qotishma, suyuqlanish temperaturasi, tajriba sinov ishlari, elementlar, komponentlar, kristall panjara, kristallanish. 21 3.1. Qotishmalarning turlari va ularning mashinasozlikdagi ahamiyati Ikki va undan ortiq elementlarni (metallarni metallar bilan yoki metallarni metalloidlar bilan) birga suyuqlantirish, qizdirib qovushhtirish va boshqa yo’llar bilan olingan murakkab birikmaga qotishma deyiladi. Tajribalar Shuni ko’rsatadiki, qotishmalar tarkibiga kiruvchi elementlar xiliga miqdoriga va boshqa ko’rasatgichlariga ko’ra ularda quyidagi qotishma uchraydi. Mexanik aralashma. Qotishma tarkibiga kiruvchi komponentlar suyuq holda bir-birida to’la yorib, kristallanishh jarayonida bir-biriga tortilmay, har biri mustaqil kristallar hosil qilsa, bunday qotishmalarga mexanik aralashma beruvchi qotishma deyiladi. Komponentlari suyuq holatda bir-birida eriydigan, hamma qattiq holatda erimaydigan va o’zaro kimyoviy birikma hosil qilmaydigan qotishmalar mexanikaviy aralashmalar deyiladi. Bu qotishmalarga kirgan har bir komponent o’z fazoviy kristall panjarasini saqlaydi. Komponent so’zi lotincha so’zdan olingan bo’lib - tashkil etuvchi degan manoni bildiradi. Qotishma tarkibiga kiruvchi komponentlar atomlarning diametrlari farqi 15 % dan ortiq bo’lib, turli fazoviy kristall panjarali bo’lgandagina mexanik aralashma hosil bo’ladi. 3.1-rasm. Qotishmalarni eritish jarayoni. Bu xil qotishmalar Pv-Sv, Sn-Zn, Rv-Ag qotishmasi misol bo’ladi. 22 Qotishmalarning birlamchi kristallaniehi o’zgarmas temperaturada sodir bo’ladigan bo’lsa, bunday qotishma evtetik qotishma yoki evtetika deyiladi. Evtetik qotishmalarning suyuqlanishh temperaturasi ularning tarkibiga kiruvchi komponentlarning suyuqlanishh temperaturasidan past bo’lib, yuqori suyuqlanuvchanlikka ega. Qotishmaning bir-biridan chegara sirt bilan ajralgan bir jinsli bunday qismga faza deyiladi. Ikki komponentli mexanikaviy aralashma ikki fazali qotishmadir. Murakkab shaklli quymalar ko’pincha evtetik qotishmalardan olinadi. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|