O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta`lim vazirligi al-хоrazmiy nоmidagi urganch davlat univеrsitеti

tanlangan  taxalluslar.  Badiiy    asar  yozish  kasb  sanalmaydi.  Bilamizki,  shoir  va 

yozuvchilar  ijod  qilish  barobarida  qandaydir  kasb  yoki  o‘zlari  sevgan 

mashg‘ulotlari  bilan  shug‘ullanadilar.  Ular  ana  shu  kasb-korlari  bilan  mashhur 

bo‘lgani  sababli  o‘z  asarlarini  ham  shunga  monand  taxallus  bilan    e’lon  qiladilar, 

sevgan mashg‘ulotlari ta’sirida taxallus tanlaydilar.   

Pahlavon  Mahmud  –  adib  jismoniy  jihatdan  baquvvatligi,  sharqona 

kurashning ustasi bo‘lgani uchun   “Pahlavon” nomi bilan mashhur . Mahmudning 

Puryoyvaliy hamda Puryorvaliy taxalluslari ham uning pahlavonligi bilan bog‘liq. 

“G‘iyos  ul-lug‘at”da  adibning  taxallusi  haqida  quyidagi  ma’lumot  keltirilgan: 

“Puryoyvaliy  (yoki  Puryoyi  Vali)  xorazmlik  Pahlavon  Mahmudning  laqabidir. 

Bunda 

kurash 

ilmidan 

mahorat 

qozongan 

keksa 

pahlavon, 

zo‘rxona 

pahlavonlarining  boshlig‘i  nazarda  tutiladi.  Zero,  qaysi  bir  kurashchi  zo‘rxonaga 

kirmoqchi  bo‘lsa,  dastlab  Puryoyvaliyning  oyog‘iga  bosh  qo‘yadi.  Shu  jihatdan 

puryoyvaliy so‘zi majozan “aziz va mukarram” ma’nosini ham bildiradi.   

Sakkokiyning  asl  ismi  ma’lum  emas.  “Sakkok”  so‘zi  pichoqchi  ma’nosini 

bildirib,  bunday  ishora  shoir  hunarmand  oiladan  yetishib  chiqqan,  deb  faraz 

qilishga imkon beradi.  

---

 

45 

Gulxaniy  –  Qo‘qon  adabiy  muhitida  e’tiborli  o‘rin  egallagan  adib.    Ba’zi 

manbalar  uning  hammomda  go‘lax  –  o‘t  yoquvchi  bo‘lib  ishlaganligi  tufayli 

“Gulxaniy” taxallusini olganligini tasdiqlaydi. Fazliy esa shoirning devanavor fe’li, 

otashin  tabiati  “Gulxaniy”  taxallusini  olishiga  asos  bo‘lgan  deb  hisoblaydi. 

Shoirning  “Jur’at”  taxallusini  ham  olganligiga  esa  uning  jur’atli,  jasur,  jo‘mard 

bo‘lganligi asos bo‘la oladi. “Gulxan” so‘zi forscha  so‘z bo‘lib, “o‘tga o‘rgangan” 

ma’nosini bildiradi.  

Tabibiy  –  Ahmadjod  Ali  o‘g‘li  Xorazm  adabiy  muhitining  yorqin 

namoyondasi.  “Tabibiy”  so‘zi  turkiy  so‘z  bo‘lib,  “davolash,  shifokorlik  bilan 

shug‘ullanuvchi” ma’nolarini anglatadi.  

Miriy  –  Ochilmurod  Ne’matulla  o‘g‘li  o‘zbek  va  tojik  tillarida  ijod  etgan 

shoirlardan.  “Miriy”  arabcha  so‘z  bo‘lib,  “farmon  bermoq,  farmon  beruvchi” 

ma’nolarida qo‘llangan.  

Mutrib  –  Muhammad  Hasan  Hoji  Tabib  o‘g‘li  Xiva  xonligida  ijod  qilgan 

shoirlarning ajoyib vakili.  U musiqaga ishtiyoq qo‘yib, tanburda maqom kuylarini 

ijro  etadi.  Shu  munosabat  bilan  o‘ziga  “Mutrib”  ya’ni  “sozanda”  so‘zini  taxallus 

qilib oladi.       

Mug‘anniy  –  Safo  Ollaberganov  talantli  shoir  va  san’atkor.    “Mug‘anniy” 

so‘zi  arabcha  so‘z  bo‘lib  “ashulachi,  cholg‘uchi,  sozanda”  ma’nolarida 

qo‘llaniladi.  

Mirzo  –  Muhammad  Rasul  shoir,  musiqa  arbobi  va  ma’rifat  jarchisidir. 

“Mirzo”  so‘zi  fors-tojik  tilidan  olingan  bo‘lib,  “xat  yozuvchi,  ko‘chiruvchi” 

deganidir.  

Sayyodiy  –  turkman  va  o‘zbek  adabiyotining  iqtidorli  vakili.  “Sayyodiy” 

arabcha  so‘z  bo‘lib,  ovga  mansub,  ovchilik  bilan  shug‘ullanuvchi”  ma’nolarini 

anglatadi. 

3.Diniy  tushunchalar,  shaxsning  ijtimoiy  mavqei  motiv  bo‘lgan