O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta`lim vazirligi al-хоrazmiy nоmidagi urganch davlat univеrsitеti

4.Ijodkorlarning moddiy turmush darajalari va o‘zlari mansub bo‘lgan 

tabaqaga  bog‘liq  tarzda  qabul  etilgan  taxalluslar.  O‘zbek  adabiyotida  bunday 

taxalluslar  salmoqli  o‘rinni  egallaydi.  Xorazm  adabiy  muhiti  namoyondalaridan 

So‘fi hamda Faqiriyni bu yo‘nalishda taxallus tanlagan deyishimiz mumkin.  

So‘fi  –  Ilyos  Mulla  Muhammad  o‘g‘li  o‘zbek  adabiyoti  tarixida  munosib 

o‘rin  egallagan  Xorazmlik  shoirdir.  So‘fi  kambag‘al  oilada  tug‘ilgani,  doim 

muhtojlik  va  qashshoqlikda  kun  kechirgani,  xo‘rlangani  sababli  o‘ziga  shu 

taxallusni  tanlagan.  “So‘fi”  so‘zi  fors-tojik  tiliga  mansub  bo‘lib,  “xudojo‘y, 

taqvodir” ma’nolarini anglatadi.   

Faqiriy-  Abdurazzoq  Abdujabbor  o‘g‘li  ilm-ma’rifatni,  hayot  go‘zalligini 

kuylagan shoir. U xalq orasida qanchalik mashhur bo‘lmasin, juda kambag‘al edi. 

Faqirona  hayot  kechirgani  uchun  o‘z  she’rlarini  “Faqiriy”  taxallusi  bilan  e’lon 

qiladi.  “Faqir” so‘zi arabcha so‘z bo‘lib, “muhtoj” degan ma’noni anglatadi.  

Sultoniy  –  Said  Nosir  oshiqona  va  falsafiy  g‘azallari  bilan  devon  tuzgan 

ijodkor.  U  Muhammad  Rahimxon  Soniy  Feruzning  nabirasi  bo‘lganligi  uchun 

o‘ziga  Sultoniy  taxallusini  tanlaydi.  “Sulton”  so‘zi  arabcha  so‘z  bo‘lib,  “shoh, 

hukmdor” ma’nolarini anglatadi.  

G‘ulomiy  –  Davlatmurod  mahram  Eshmurod  o‘g‘li  Feruz  saroyida  xizmat 

qilgan shoir. Uning otasi va o‘zi xon saroyida supsakashlik qilgan. Shuning uchun 

keyinchalik  yozgan  ijodiy  ishlarini  “G‘ulomiy”  taxallusi  bilan  yozgan.  “G‘ulom” 

                                                

1

Alisher Navoiy. Majolis un-nafois. Ilmiy-tanqidiy matn. – Toshkent, 1961.– B.84. 

 

---

 

47 

so‘zi arabcha so‘z bo‘lib, “xizmatkor, qul” ma’nolarini bildiradi.  

Bexat  –  Ahmad  Ohunov  Buxoralik  badihago‘y  shoirdir.  Hayoti  xor-u 

zorlikda o‘tadi, hatto savod chiqarish imkoniyatiga ega bo‘lmaganligi uchun o‘ziga 

shu  taxallusni   qabul      qiladi.  “bexat”  forscha  so‘z  bo‘lib,  “savodsiz,  o‘qimagan, 

yozuvi yo‘q” ma’nolarida qo‘llangan.