O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a’zam xoliqov

O‘QITUVChI MEHNATIGA TA’SIR QILUVChI VA KO‘P HOLATLARDA 
UNING SIFAT VA SAMARADORLIGINI OShIRUVChI OMILLAR
 
Yo
sh
 o
‘q
it
uv
ch
in
in
g 
ka
sb
iy
 m
a
h
o
ra
ti
Yo
sh
 o
‘q
it
uv
ch
in
in
g 
iq
ti
d
o
ri
 va
 q
o
b
il
iya
ti
O
‘q
it
uvch
in
in
g pe
da
go
gi
k 
tex
n
ik
a
si
Ixt
is
o
sl
ig
i 
bo
‘y
ic
ha
 e
g
a
ll
a
g
a
n
 b
il
im
la
r 
 
d
a
ra
ja
si
Yo
sh
 o
‘q
it
uv
ch
in
in
g 
ka
sb
iy
 t
ur
g‘
un
li
gi
O
‘q
it
uvch
in
in
g 
ij
o
d
ko
rl
ig
i 
va
 m
eh
n
a
td
a
 f
a
o
ll
ig
i 
P
ed
a
g
o
g
ik
 f
a
o
li
ya
td
a
 o
‘q
it
uv
ch
in
in
g 
yo
sh
 u
su
si
ya
tl
a
ri
 
va
 m
eh
n
a
t 
st
a
ji

---

323 
oliy darajadagi mehnati” sifatida, “o‘qituvchining tinimsiz mehnati va 
izlanishlari natijasida doimiy takomillashtirilib boriladigan muhim ta’lim 
va tarbiyaviy san’ati namunasi”, yoki “o‘qituvchining ilmiy bilimlarni, 
kasbiy ko‘nikma va malakalarni hamda metodologik bilimlarni o‘z meh-
natida va kasbiy sifatlarida namoyon etishi” kabi fikrlar bilan ta’riflanadi. 
B.T.Lixachev o‘qituvchining kasbiy mahoratini pedagogik san’a-
tning noyob bir qismi sifatida ta’riflab, shunday yozadi: “o‘qituvchining 
kasbiy mahorati deganda uning yuksak pedagogik–psixologik bilimlari, 
kasbiy malaka va ko‘nikmalarni mukammal egallashi, o‘z kasbiga qizi-
qishi, takomillashgan pedagogik fikrlash layoqati va rivojlangan ichki 
intuitsiyasi, hayotga nisbatan axloqiy–estetik munosabati, o‘z fikr–mulo-
hazasiga ishonchi va qat’iy irodasi tushuniladi”. Qator tadqiqotchi-
larning fikriga ko‘ra, quyidagi to‘rtta komponent yosh o‘qituvchi kasbiy 
mahoratining asosiy tashkil etuvchi komponentlari hisoblanadi:

o‘z kasbini sidqidildan sevishi;

o‘z fanini va uni o‘qitish metodikasini mukammal bilishi;

pedagogik qobiliyatlarini namoyish eta olishi;

pedagogik texnikani mukammal bilishi, notiqlik san’atini o‘z o‘rni-
da qo‘llay olishi. 
Ushbu komponentlar o‘qituvchi mehnatini ilmiy asosda tashkil etili-
shida o‘z kasbiga bo‘lgan mehr-muhabbati, ijobiy munosabati va uni 
takomillashtirish istagini paydo qiladi. Yosh o‘qituvchining kasbiy ma-
horati shakllantirilgach, u shaxsning kasbiy xususiyatiga aylanadi va 
refleksiv qobiliyatining rivojlanishiga ham ta’sir qiladi, natijada peda-
gogik mehnat faoliyatining samaradorligi oshadi.